Αντιμετώπιση του δάκου της ελιάς (5ο και τελευταίο)

Σε πρόσφατη ανάρτηση είχα αναφερθεί στην αναποτελεσματικότητα του κρατικού συστήματος δακοκτονίας (δολωματικοί ψεκασμοί). Η ανάγκη εκσυγχρονισμού του συστήματος επισημαίνεται εδώ και πολλές δεκαετίες, αλλά τίποτα ουσιαστικό δε γίνεται. Μετά την περσινή καταστροφή, το θέμα γίνεται ακόμα πιο επιτακτικό. Ωστόσο, το ελληνικό κράτος «αντιμετωπίζει» το πρόβλημα με τον ίδιο απλοϊκό τρόπο που το αντιμετωπίζει και ένας συμβατικός παραγωγός πεισμένος για τα θαυματουργά αποτελέσματα των τοξικών εντομοκτόνων: Ψάχνουμε το πιο «δυνατό» (δηλ. το πιο τοξικό) εντομοκτόνο να το χρησιμοποιήσουμε στους δολωματικούς ψεκασμούς, χωρίς να σκεφτόμαστε

Αντιμετώπιση του δάκου της ελιάς (4)

 Στην προηγούμενη ανάρτηση αναφέραμε τη σημασία της ύπαρξης φυσικών εχθρών του δάκου στην περιοχή του ελαιώνα. Χωρίς να υπάρχουν κάποια αριθμητικά δεδομένα (απ όσο ξέρω, τουλάχιστον), η κοινή λογική αλλά και η εμπειρία δείχνει πως οι δακοπροσβολές είναι μικρότερες σε περιοχές που φιλοξενούν διάφορους εχθρούς του δάκου. Προσβολές υπάρχουν, αλλά συνήθως ήπιες. Είναι κάτι που λειτουργεί διαχρονικά. Για παράδειγμα, τα υπερπαράσιτα που θα αναφερθούν παρακάτω σκοτώνουν βασικά τις προνύμφες, άρα κάποια ζημιά έχει ήδη γίνει στον καρπό. Όμως μειώνονται οι πληθυσμοί του δάκου τοπικά και αυτό έχει θετική επίδραση στην επόμενη παραγωγική χρονιά.

Αντιμετώπιση του δάκου της ελιάς (3)

 

Μια διόρθωση σε σχέση με αυτό που έγραψα στην προηγούμενη ανάρτηση: Διάφορες
έρευνες έχουν δείξει πως οι παγίδες τύπου φακέλου είναι καλύτερα να κρεμιούνται στις αρχές Ιουνίου (Άσχετα αν οι ελιές δεν είναι ακόμα ευπρόσβλητες, κάτι που γίνεται κατά τις αρχές η τα μέσα Ιουλίου). Επίσης να επισημαίνω πως στις περιοχές στις οποίες το παραγόμενο λάδι χαρακτηρίζεται Π.Ο.Π. απαγορεύονται οι ψεκασμοί κάλυψης με εντομοκτόνα. Επιτρέπονται μόνο οι δολωματικοί. (Ωστόσο, σκέφτομαι, δεν ξέρουμε αν υπάρχει κανένας έλεγχος στην πράξη).

Κάτι ακόμα για τις παγίδες μαζικής παγίδευσης, είτε είναι αυτοσχέδιες είτε του εμπορίου: Δεν είναι σωστό να είναι κίτρινου χρώματος, το κίτρινο χρώμα τραβά όχι μόνο το δάκο αλλά και πολλά άλλα έντομα, πολλά από τα οποία είναι ωφέλιμα. Καλό χρώμα είναι αυτό που έχουν οι παγίδες τύπου φακέλου.

Καταλήγοντας τώρα, όσον αφορά τα «όπλα» που έχουν οι βιοκαλλιεργητές και γενικά όσοι καλλιεργητές δε θέλουν να ψεκάζουν τις ελιές τους με τοξικά εντομοκτόνα, αυτά είναι τα παρακάτω:

Αντιμετώπιση του δάκου της ελιάς (2)

 Λόγω του ότι οι κρατικοί δολωματικοί ψεκασμοί δεν είναι πολύ αξιόπιστοι και του ότι σε ορισμένες περιοχές για διάφορους λόγους δε γίνονται, πολλοί συμβατικοί ελαιοπαραγωγοί δρουν ατομικά, κάνοντας δικούς τους ψεκασμούς με δικά τους έξοδα. Κάποιοι κάνουν δολωματικό όπως στο πρόγραμμα της δακοκτονίας, αλλά οι περισσότεροι, για να είναι σίγουροι για το αποτέλεσμα, κάνουν 2-3 καλύψεις των δέντρων τους με χημικά εντομοκτόνα ψηλής τοξικότητας που έχουν ταυτόχρονα και μεγάλη ικανότητα να παραμένουν αδιάσπαστα και δραστικά πολλές εβδομάδες πάνω στους φυτικούς ιστούς. Επειδή περνούν και μέσα στην ελιά μπορούν ακόμα και να σταματήσουν μια προσβολή του καρπού στην αρχή της, σκοτώνοντας τη νεαρή κάμπια μέσα στη στοά της. Καταλαβαίνετε, βέβαια, τι σημαίνει αυτό από την άποψη των υπολειμμάτων των εντομοκτόνων αυτών στο λάδι ή και στον καρπό της βρώσιμης ελιάς. (Θα αναφερθώ παρακάτω σχετικά με το τι πρέπει να περιμένουμε φέτος στα λάδια….). Πολύ μεγαλύτερη επιβάρυνση από αυτή του δολωματικού ψεκασμού. Κατά τα άλλα, η επέμβαση αυτή μπορεί να θεωρηθεί κατασταλτική ή «θεραπευτική» μέθοδος.

Αντιμετώπιση του δάκου της ελιάς (1)

Στην Ελλάδα, και πιο πολύ στις θερμές περιοχές της, ο μεγαλύτερος εχθρός της ελιάς είναι ο δάκος, που μπορεί να προκαλέσει πολύ μεγάλες καταστροφές –ποσοτικές και ποιοτικές- στην παραγωγή. Σε πολλές περιπτώσεις η αντιμετώπισή του είναι δύσκολη. Κι αυτό γιατί:

1. Είναι ένα έντομο που η εξέλιξη του πληθυσμού του επηρεάζεται περισσότερο από τη δριμύτητα του χειμώνα που προηγήθηκε και τις καιρικές συνθήκες κατά τη διάρκεια της ανάπτυξης του καρπού της ελιάς και λιγότερο από τις ανθρώπινες ενέργειες-επεμβάσεις. Συγκεκριμένα, ο μαλακός χειμώνας έχει ως αποτέλεσμα να επιβιώσουν το χειμώνα πολλές νύμφες (κουκούλια) και να βγάλουν τη νέα γενιά των τέλειων εντόμων την άνοιξη («θεμελιωτική γενιά»). Η γενιά αυτή θα δώσει τις πρώτες προσβολές το καλοκαίρι. Μετά από έναν πολύ ψυχρό χειμώνα η νέα γενιά δεν είναι πολυάριθμη. Μέτρια θερμός και σχετικά υγρός καιρός ευνοούν πολύ τη γρήγορη εξέλιξη του δάκου, που μπορεί να συμπληρώσει 5, 6 ή και 7 επικαλυπτόμενες γενιές ακόμα ως τη συγκομιδή της ελιάς και να φτάσει σε τεράστιο ύψος πληθυσμού κατά τόπους. Τέτοιες συνθήκες όμως είναι συνηθισμένες σε πολλές ελαιοκομικές περιοχές της χώρας.

2. Η προνύμφη (το σκουλήκι) του δάκου είναι μονοφάγος. Μπορεί να αναπτυχτεί μόνο στον καρπό της ελιάς (και όχι σε καρπούς άλλων δέντρων), και μόνο εκεί κατευθύνονται οι ωοτοκίες των θηλυκών. Η ζημιά που προκαλεί ο δάκος δε μοιράζεται σε διάφορα είδη δέντρων, όπως γίνεται με άλλα βλαβερά έντομα.

 Μετά από ένα διάλειμμα λόγω διακοπών, ασχολούμαστε πάλι με τα αγροτικά.. Ψεκάσαμε με καολίνη τις ελιές μας (απωθητικό για το δάκο). Στο καυτό θέμα της δακοκτονίας θα είναι αφιερωμένες και οι επόμενες δημοσιεύσεις.

Ωφέλιμα έντομα (3). Συρφίδες και μικροσκοπικά υμενόπτερα

Τελειώνω, -προς το παρόν-  αυτή την   αναφορά στα ωφέλιμα έντομα με κάποιες σημαντικότατες  ομάδες, που όμως είναι άγνωστες στο πλατύ κοινό. Πρώτα-πρώτα είναι τα έντομα της οικογένειας Syrphidae  (ανήκουν στην τάξη των διπτέρων), που είναι φοβεροί εξολοθρευτές αφίδων, θριπών κ.α. εντόμων που κάνουν ζημιές στα καλλιεργούμενα φυτά.

 Στην πραγματικότητα, μάλλον όλοι  έχουν δει συρφίδες, που έχουν το χαρακτηριστικό να τριγυρίζουν (τα τέλεια έντομα) πάνω από διάφορα λουλούδια και πολύ συχνά να αιωρούνται σε σταθερό σημείο στον αέρα (γι αυτό η ονομασία τους στα αγγλικά είναι hoverflies), αλλά είναι πολύ μικρά έντομα και κάποιος μη ειδικός που  δεν έχει  συγκεκριμένο κίνητρο παρατήρησης δεν ασχολείται παραπέρα μαζί τους.

Οι Συρφίδες μοιάζουν λίγο με πολύ μικρές σφήκες ή μέλισσες  και ο λόγος που επισκέπτονται διάφορα λουλούδια είναι γιατί τρέφονται με νέκταρ και γύρη (βοηθώντας, έτσι, ουσιαστικά και στην επικονίαση-γονιμοποίηση πολλών φυτών). Υπάρχουν περίπου 2.000 είδη, εξαπλωμένα σε όλο σχεδόν τον πλανήτη.

 Οι προνύμφες των περισσότερων ειδών είναι σαρκοφάγες και τρέφονται με μικρά έντομα που είναι εχθροί των καλλιεργειών, γι αυτό χρησιμοποιούνται συστηματικά στη βιολογική αντιμετώπιση. Πέρα από τη συστηματική εκτροφή και εξαπόλυσή τους στον αγρό από διάφορα επιστημονικά ιδρύματα και εταιρείες, μια πρακτική που χρησιμοποιείται αρκετά στο εξωτερικό είναι η συγκαλλιέργεια (μαζί με τα παραγωγικά φυτά) διαφόρων ειδών που προσελκύουν τις συρφίδες που υπάρχουν στην περιοχή.