TO ΚΛΑΔΕΜΑ ΤΗΣ ΕΛΙΑΣ

Το κλάδεμα της ελιάς -συνοπτικές σημειωσεις

(Το παρακάτω κείμενο  μοιράστηκε απο τον υπογράφοντα στην εκδήλωση "Let’s Do It"   στα παλιά κτίρια  του Παν/μίου Κρήτης  την Κυριακή 19 Απριλίου 2015, όπου έγινε και επίδειξη κλαδέματος)

Κλάδεμα μόρφωσης, καρποφορίας και ανανέωσης

Το κλάδεμα είναι σημαντικότατη καλλιεργητική παρέμβαση. Όπως λέει μια κρητική παροιμία:

΄Όταν ο γεωργός ρώτησε την ελιά τί χρειάζεται για να παράγει πολύ καρπό,

εκείνη του απάντησε:

«όταν με λιπαίνεις, με παρακαλάς (να παράγω),

 όταν με ποτίζεις, με ικετεύεις

 όταν με κλαδεύεις, με αναγκάζεις».

           

Με το κλάδεμα μόρφωσης δίνουμε στην ελιά ένα συγκεκριμένο σχήμα  (για τις δικές μας συνθήκες περίπου ημισφαιρικό, σαν ανοιχτή ομπρέλλα), το οποίο βοηθά στην κανονική καρποφορία του και συντελεί στην καλή του υγεία. Ο στόχος δεν είναι η ωραία εμφάνιση του δέντρου, αλλα η λειτουργικότητα. ΄Οσον αφορά τα νεόφυτα δενδρύλια, γενικά δεν τα κλαδεύουμε, (ή τα κλαδεύουμε ελάχιστα) γιατί επιδιώκουμε να μπούν γρήγορα στην καρποφορία.

            Με το κλάδεμα καρποφορίας επιδιώκουμε να εξισορροπήσουμε τη βλάστηση σε σχέση με την καρποφορία, να ρυθμίσουμε την παρενιαυτοφορία («κούφια» και «γεμάτη» χρονιά), να εξοικονομήσουμε νερό και θρεπτικές ουσίες,  να πετύχουμε καλό φωτισμό και αερισμό  στο φύλλωμα των δέντρων για αποφυγή προσβολών από εχθρούς και ασθένειες,   και να διατηρήσουμε μέγεθος και σχήμα του δέντρου που να διευκολύνει τη συγκομιδή. Τα ξηρικά δέντρα κλαδεύονται πιο αυστηρά από τα ποτιστικά, και τα πυκνοφυτεμένα πιο αυστηρά από τα αραιοφυτεμένα. Με το σωστό κλάδεμα μπορούμε να πετυχαίνουμε συνεχή ανανέωση των δέντρων και μεγάλη διάρκεια παραγωγικής ζωής.

            Η ελιά καρποφορεί κυρίως στην περιφερειακή  πλευρά της κόμης, σε κλαδιά ηλικίας από 10 έως 20 μηνών περίπου. Μιλώντας σε πραχτικό επίπεδο, πρέπει να επιδιώκουμε να σχηματίζονται πολλοί βλαστοί μέτριου μήκους, ώστε να διατηρείται η καρποφόρα ζώνη ζωηρή με μεγάλη επιφάνεια φύλλων. Αφαιρούμε τα εξαντλημένα κλαδιά στις   «ποδιές», ώστε να αντικατασταθούν από άλλα που γέρνουν προς το έδαφος, εννοείται πως κόβουμε τα ξερά κλαδιά ή αυτά που είναι γεμάτα καρκινώματα και τα πολύ πυκνά, και αφαιρούμε τους λαίμαργους βλαστούς (εκτός αν με την αφαίρεση κάποιου δημιουργείται μεγάλο κενό, οπότε καλό είναι να κόβεται σε κάποιο ύψος ώστε να πετάξει πλευρικούς βλαστούς). Πρέπει επίσης να προσέχουμε να μην αφαιρούμε υπερβολική ποσότητα  φυλλώματος για να αποφύγουμε εγκαύματα από τον ήλιο στο γυμνό ξύλο.

            Κλάδεμα πρέπει να γίνεται κάθε χρόνο και ανάλογα με τις περιστάσεις μπορεί να είναι ελαφρύ, μέτριο ή βαρύ. Τι σημαίνει αυτό:

α) Ελαφρύ: Όταν αφαιρείται το 1/6 περίπου της κόμης.

β) Μέτριο: Όταν αφαιρείται το 1/4 έως 1/3 της κόμης.

γ) Βαρυ:   Όταν αφαιρείται το 1/2 της κόμης ή και παραπάνω.

Η ένταση του κλαδέματος εξαρτάται από την πυκνότητα φύτευσης, τις βροχοπτώσεις που έχουν προηγηθεί, τη θρεπτική κατάσταση των δέντρων και την παραγωγή που έβγαλαν. Μια συνηθισμένη  πρακτική, αν ακολουθούμε το σύστημα της παρενιαυτοφορίας (χρονιά κούφια-χρονιά γεμάτη) είναι να γίνεται μέτριο κλάδεμα  στη χρονιά της μεγάλης παραγωγής, αμέσως μετά τη συγκομιδή, ενώ στη χρονιά της μικρής παραγωγής  γίνονται μικροεπεμβάσεις κλαδέματος (καθάρισμα από ξερά κλαδιά, κάποια αραιώματα και αφαίρεση λαιμάργων κ.λ.π.).

Σε περιπτώσεις όπως η λιανολιά (Κορωνέικη), από άποψη παραγωγής λαδιού, είναι καλύτερο να προσπαθήσουμε να εξισορροπήσουμε την παραγωγή, δηλαδή να μην έχουμε μεγάλη διαφορά παραγωγής από χρονιά σε χρονιά.

 Δεν πρέπει να ξεχνάμε πως ένα πολύ αυστηρό κλάδεμα –για τις δεδομένες συνθήκες του δέντρου- θα οδηγήσει σε έντονη βλάστηση και πολλούς λαίμαργους, σε βάρος της καρποφορίας. Αντίθετα, ένα υπερβολικά ελαφρύ κλάδεμα δεν εξοικονομεί νερό και θρεπτικά στοιχεία για το δέντρο ούτε κατευθύνει ικανοποιητικά τα στοιχεία αυτά στους καρποφόρους κλάδους και βλαστούς.

Πραχτικά στο κλάδεμα ξεκινούμε αφαιρώντας χοντρούς κλάδους με το αλυσοπρίονο, μετά, στις φούντες που απομένουν τους μέτριους, και τέλος, όπου είναι σκόπιμο και δυνατό, τους πιο ψιλούς, με κλαδευτικό πριόνι και ψαλίδι, ώστε η πυκνότητα του φυλλώματος να είναι περίπου ομοιόμορφη. Σε ένα ελαφρύ προς μέτριο κλάδεμα (π.χ.  σε ενήλικα δέντρα που καρποφορούν κάθε χρόνο), με την ολοκλήρωσή του, κοιτάζοντας από τον κορμό των δέντρων προς τον φωτεινό ουρανό, θα πρέπει ο ήλιος να μπαίνει στο εσωτερικό του φυλλώματος σαν να περνά από χοντρό κόσκινο.

            Με το κλάδεμα ανανέωσης, τέλος, που είναι πολύ βαρύ, επιδιώκουμε την ανανέωση των γηρασμένων δέντρων που έχουν πολύ χαμηλή παραγωγή. Στην περίπτωση αυτή, δημιουργείται σχεδόν ολοκληρωτικά νέο ζωηρό φύλλωμα, αλλα  φυσικά πρέπει να περιμένουμε 2-3 ή και 4 χρόνια, κατά περίπτωση,  για να πάρουμε πάλι παραγωγή.

            Πρέπει να επισημάνουμε πως, με το κλάδεμα, (όπως και με τη συγκομιδή του ελαιοκάρπου), αφαιρούνται από το χωράφι σημαντικές ποσότητες θρεπτικών στοιχείων, που όμως μπορούν, με τις κατάλληλες πρακτικές (θρυμματισμός κλάδων, κομποστοποίηση), να επιστρέψουν στο χώμα

     Γ. Βλοντάκης

Γεωπόνος - βιοκαλλιεργητής