Πέμπτη 28 Απριλίου 2011

Συνέντευξη για τη διαχείριση των απορριμμάτων στη "ΜΕΣΟΓΕΙΟ" Ηρακλείου


Συνέντευξη στο δημοσιογράφο Νίκο Παπαδάκη.

Ερ.: Χρόνια τώρα βασανιζόμαστε με  το πρόβλημα των απορριμμάτων. Γιατί; Δέν υπάρχει λύση;

Απ.: Δεν υπάρχει «τελική λύση» για τα σκουπίδια. Το ζητούμενο είναι η ορθή διαχείριση. Το πρόβλημα με τα στερεά απορρίμματα είναι περίπου ίδιο σε όλες τις οικονομικά ανεπτυγμένες χώρες. Η Ελλάδα δεν αποτελεί εξαίρεση, εδώ όμως  είχαμε  μια απότομη έξαρση του καταναλωτισμού(…άρα και της παραγωγής απορριμμάτων),  με ταυτόχρονη ανικανότητα κεντρικού κράτους και τοπικής αυτοδιοίκησης για διαχείριση του προβλήματος.  Υπήρχε ο φόβος του πολιτικού κόστους. Κάτω,  βέβαια, από την πίεση  της Ε.Ε. –της οποίας τη νομοθεσία υποχρεωτικά ακολουθούμε- γίνονται ενέργειες, συχνά σπασμωδικές. Και στους σχεδιασμούς παίζουν σημαντικό ρόλο και συγκεκριμένα επιχειρηματικά συμφέροντα και πελατειακές σχέσεις.

Ερ.: Ποιά είναι η ορθή διαχείριση;  
Υπάρχει μια διεθνής εμπειρία, που συνοψίζεται στην ιεράρχηση των ενεργειών ως εξής:
1.   Πρόληψη (αποφυγή δημιουργίας απορριμμάτων).
2.   Μείωση απορριμμάτων με την α. επαναχρησιμοποίηση αντικειμένων,  β. την ανακύκλωση/ανάκτηση υλικών γ. την κομποστοποίηση των οργανικών υλικών (το υλικό που προκύπτει χρησιμοποιείται ως βελτιωτικό εδάφους).
3.   Πιθανή ανάκτηση ενέργειας (με πολλούς περιορισμούς όμως)
4.   Τελική διάθεση των υπολλειμμάτων με υγειονομική ταφή

Η ιεραρχία αυτή έχει υιοθετηθεί από την Ε.Ε., που έχει βάλει δραστικούς περιορισμούς στην ταφή απορριμμάτων που δεν έχουν υποστεί επεξεργασία με βάση τα στάδια αυτά. Στόχος:  να θάβονται όλο και μικρότερες ποσότητες.  Η εξεύρεση νέων χώρων ταφής είναι δύσκολη και υπάρχουν παντού αντιδράσεις.
Εδώ θέλω να τονίσω πως για να λειτουργήσει η πρόληψη–που δεν έχει κανένα κόστος- απαιτείται τόσο η ενεργοποίηση της πολιτείας (νόμοι και κανονισμοί, κίνητρα και αντικίνητρα όπως, π.χ. βαρειά φορολόγηση της πλαστικής σακούλας, θεσμοθέτηση συστημάτων «πληρώνω όσο πετάω» κ.α.) όσο και των πολιτών, που καλούνται να επιδείξουν αντικαταναλωτική συμπεριφορά.  Δραστηριοποίηση των πολιτών απαιτείται και για την επαναχρησιμοποίηση αγαθών, την  ανακύκλωση και την κομποστοποίηση, αλλά θα πρέπει προηγουμένως η πολιτεία να έχει διαμορφώσει τις κατάλληλες δομές και συστήματα και να έχει ενημερώσει τους πολίτες.
Ερ.: Τι συμβαίνει  με τις μελέτες που κάθε τόσο παραγγέλνονται και τους μελετητές που κονταροχτυπιούνται για το ποια μέθοδος είναι η καλύτερη;

Το πρώτο που θα έλεγα είναι πως το πρόβλημα της διαχείρισης των απορριμμάτων δεν είναι τεχνολογικό.  Εδώ έχουμε να κάνουμε με κοινωνικοοικονομικό  πρόβλημα με τεχνολογικές πτυχές. Το «σημείο κλειδί» είναι: Εμπλοκή όλης της κοινωνίας-ενεργοποίηση των πολιτών. Εχουμε ήδη αρκετά θετικά παραδείγματα και  στην Κρήτη. Πρέπει να επιμείνουμε στα πρώτα στάδια της ιεραρχικής αντιμετώπισης, με διαλογή/ανάκτηση υλικών όσο το δυνατόν  πιο κοντά στην πηγή (νοικοκυριά και επιχειρήσεις) με 3 ή 4 χωριστούς κάδους,  αρκετά κέντρα διαλογής-ανακύκλωσης υλικών, κέντρα ανταλλαγής/επαναχρησιμοποίησης αντικειμένων και μονάδες κομποστοποίησης αστικών και αγροτικών οργανικών υπολειμμάτων. Αυτά δεν κοστίζουν πολύ, δεν δημιουργούν κοινωνικές αντιδράσεις και προσφέρουν πολλές θέσεις εργασίας. Τα στοιχεία αυτά  θα μπορούσαν να υιοθετηθούν από τον αναθεωρημένο περιφερειακό σχεδιασμό διαχείρισης απορριμμάτων Κρήτης και να του δώσουν ευελιξία και σταδιακή ανάπτυξη χωρίς ρίσκο.
Στη χώρα μας –με δεδομένη και την οικονομική κρίση και την ανεργία- δεν έχουμε περιθώριο για πολύ μεγάλες και πανάκριβες εγκαταστάσεις, που θα επιβαρύνουν όλους μας χωρίς να προσφέρουν πολλές θέσεις εργασίας. Τετοιες εγκαταστάσεις είναι αυτές της καύσης, που έχουν και πολλά άλλα αρνητικά. Αλλά και από τα εργοστάσια μηχανικής ανακύκλωσης και κομποστοποίησης που υπάρχουν έχουμε την εμπειρία πως αν είναι σχετικά μικρά μπορούν να προσφέρουν σημαντικά, όπως αυτό στο Ακρωτήρι Χανίων, που, αν και με κάποια προβλήματα, λειτουργεί ικανοποιητικά, γιατί, βέβαια, στα Χανιά δουλεύει ικανοποιητικά η ανακύκλωση με τους μπλέ και άλλους κάδους.  Αντίθετα, το τέρας που έφτιαξαν στα Ανω Λιόσια είναι προβληματικό, και το κομπόστ που βγάζει σχεδόν άχρηστο…

Ερ.: Γιατί οι οικολογικές οργανώσεις (και οι «Οικολόγοι Πράσινοι»)είναι κατηγορηματικά αντίθετες στην  καύση των απορριμμάτων;    

-Γιατί υπονομεύει όλη τη διαχειριστική λογική που αναπτύξαμε προηγουμένως, (συμμετοχή των πολιτών, ανακύκλωση κ.λ.π.), αφού για να «σταθεί» οικονομικά μια μονάδα καύσης  θα πρέπει να τροφοδοτείται για πολλά χρόνια με υλικά με ψηλή ενεργειακή απόδοση, όπως τα πλαστικά και τα χαρτιά. Επίσης  δημιουργεί εφησυχασμό στους πολίτες, που δεν ενεργοποιούνται.
-Γιατί δημιουργεί σοβαρότατα προβλήματα ατμοσφαιρικής ρύπανσης με πλήθος τοξικών ουσιών (ακόμα και διοξίνες). Είναι ελάχιστες οι μονάδες που καταφέρνουν να «πιάνουν»  τις προϋποθέσεις που θέτει η νομοθεσία της Ε.Ε. για τα αέρια απόβλητά τους.
-Με την καύση παραμένει σημαντικός όγκος υπολειμμάτων που δεν καίγονται, τέφρες κ.λ.π. (πάνω από το 25% του αρχικού), που, μαζί με τα χρησιμοποιημένα φίλτρα κ.α. δημιουργεί την ανάγκη για ειδικούς χώρους ταφής τοξικών απορριμμάτων. Περιπλέκει, λοιπόν, ακόμα περισσότερο το πρόβλημα, και  η προσπάθεια χωροθέτησης των μονάδων αυτών θα προκαλέσει μεγάλες κοινωνικές αντιδράσεις.
-Το κόστος εγκατάστασης και λειτουργίας των μονάδων αυτών είναι εξαιρετικά μεγάλο, -και θα το επωμιστούμε όλοι μας μέσω των δημοτικών τελών, ενώ οι θέσεις εργασίας που δημιουργούν είναι λίγες.
Είναι πολύ επικίνδυνο το γεγονός πως, τον τελευταίο καιρό, σε όλη την Ελλάδα, από παράγοντες του κυβερνώντος κόμματος προωθούνται μονάδες καύσης. Είναι η διαπλοκή που ανέφερα προηγουμένως.

Ερ.: Ωραία όλα αυτά, αλλά πώς μπορεί να αντιμετωπιστεί  η δυσκολία χωροθέτησης των χώρων υγειονομικής ταφής, αφού σχεδόν παντού   οι τοπικές κοινωνίες ξεσηκώνονται;

Απ.: Οι αντιδράσεις θα είναι αμβλυμμένες  όταν με το αποκεντρωμένο σύστημα που περιέγραψα μειωθούν  σημαντικά οι ποσότητες υπολειμμάτων που θα πρέπει να δέχεται ένας υποψήφιος ΧΥΤΥ και όταν η πολιτεία αποδείξει πως μπορεί να φτιάξει σωστές εγκαταστάσεις, κάτι που έχει ήδη αρχίσει να γίνεται.

Ερ.: Δεν είναι δύσκολο να υλοποιηθεί το μοντέλο που περιγράψατε;

Απ.: Πολιτική βούληση χρειάζεται. Μια παροιμία λέει:
«Ακόμα και το μεγαλύτερο ταξίδι ξεκινά με ένα μόνο βήμα»

                                    (Δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα            "ΜΕΣΟΓΕΙΟΣ" του Ηρακλείου        στις 22/4/2011)