Τρίτη 21 Σεπτεμβρίου 2010

Ο καθρέφτης

Ο ΚΑΘΡΕΦΤΗΣ
Εδώ και κάμποσους μήνες βιώνουμε στην Ελλάδα με οδυνηρό τρόπο μια πολυσύνθετη κρίση (πολιτική, κοινωνική, οικονομική, περιβαλλοντική). Είναι «η κρίση που μας άξιζε», μετά από δεκαετίες κυριαρχίας ενός καταστροφικού πολιτικοοικονομικού μοντέλου που γιγάντωσε τη διαφθορά, οδήγησε την οικονομία της χώρας στις «φούσκες» και στις αεριτζίδικες δραστηριότητες, πλούτισε μια μειοψηφία και διέλυσε τον κοινωνικό ιστό. Το σόκ από την ουσιαστική χρεωκοπία του κράτους και την επίσημη υπαγωγή της χώρας στον έλεγχο της Ε.Ε., Κ.Τ.Ε και Δ.Ν.Τ. οδήγησε στη συνειδητοποίηση του πολιτικού και οικονομικού αδιεξόδου.
Η συζήτηση τώρα έχει ανάψει σε εφημερίδες, περιοδικά, ιστοσελίδες, blogs, στα καφενεία, στο δρόμο. Παθογένειες της νεοελληνικής πολιτικής και οικονομικής ζωής και της κοινωνίας, προβληματικές νοοτροπίες και συμπεριφορές εξετάζονται και κριτικάρονται. Αιωρείται στην ατμόσφαιρα και ένα περίεργο αίσθημα συλλογικής ενοχής. (Φταίμε άραγε όλοι το ίδιο;;;;).
Για πρώτη φορά μετά από δεκαετίες η ελληνική κοινωνία φαίνεται να κοιτάζεται στον καθρέφτη με αυτοκριτική διάθεση. Πόσο όμως θα εμβαθύνει σ’ αυτό που βλέπει; Οι συλλογικότητες και τα άτομα θα αναγνωρίσουν τα λάθη τους και το μερίδιο ευθύνης που τους αναλογεί; Η κριτική στο ελληνικό πολιτικό δικομματικό πελατειακό σύστημα -για τη μακροζωία του οποίου η συντριπτική πλειοψηφία των νεοελλήνων φέρει ευθύνη- θα οδηγήσει σε μια νέα, ζωντανή, πλατειά συμμετοχική αντίληψη για την πολιτική δράση (ενεργοί πολίτες που παίρνουν τα προβλήματα στα χέρια τους και δεν εξαρτώνται από τους επαγγελματίες πολιτικούς) ή σε μια συνολική απόρριψη της πολιτικής, στην παραίτηση, στην τυφλή βία και τον αλληλοσπαραγμό;
Θα υπάρξει συνειδητοποίηση και παραδοχή των αιτίων της κρίσης; Υπάρχει δυναμική στην ελληνική κοινωνία για δημιουργικές δράσεις ή αυτή θα στραφεί σε «στρουθοκαμηλισμό», αναζήτηση «αποδιοπομπαίων τράγων» (π.χ. οικονομικοί μετανάστες) και νέων ηγετών - «σωτήρων»; (Ο κ. Μπερλουσκόπουλος περιμένει στη γωνία).
Η απάντηση εξαρτάται από τον καθένα μας.

Γ. Βλοντάκης

Διάβρωση εδάφους - τί σημαίνει η λάσπη που κατεβάζει ο Κλαδισός

H «ΛΑΣΠΗ» ΕΙΝΑΙ Η ΜΕΓΑΛΗ ΑΠΩΛΕΙΑ….


Κε διευθυντή,
στο χτεσινό φύλλο της εφημερίδας σας (26-1-10) δημοσιεύτηκε μικρό κείμενο του συνεργάτη σας Γ. Γεωρ.. Συνοδευόταν απο μια εντυπωσιακή φωτογραφία των εκβολών του Κλαδισού, με τα νερά της θάλασσας σε μεγάλη έκταση να έχουν πάρει το χρώμα της λάσπης που κατέβαζε το ποτάμι, ως αποτέλεσμα της έντονης βροχόπτωσης. Το σχόλιο είχε να κάνει με την πιθανότητα στα φερτά υλικά που κατέβαζε το ποτάμι στη θάλασσα να περιλαμβάνονταν και απόβλητα ελαιουργείων ή άλλοι ρυπαντές.
Το πρόβλημα της ρύπανσης των ποταμών και ρεμάτων της Κρήτης είναι βέβαια σημαντικό, αλλά στην περίπτωση του συγκεκριμένου φαινομένου, που παρατηρούμε μετά από κάθε έντονη βροχή, της θάλασσας δηλαδή που βάφεται καφέ στις εκβολές τους, το πιο τραγικό –και το κυρίαρχο περιβαλλοντικό πρόβλημα- είναι αυτή ακριβώς η λάσπη. Γιατί αυτή η λάσπη που κατεβάζουν τα ποτάμια είναι λεπτόκοκκο χώμα, το πιο γόνιμο, και χάνεται από τις γεωργικές –κυρίως- εκτάσεις (και από τις υποβαθμισμένες δασικές). Είναι αποτέλεσμα της διάβρωσης του εδάφους, που είναι αποτέλεσμα των λαθεμένων καλλιεργητικών πρακτικών.
Για να δημιουργήσει η φύση 20-30 εκατοστά γόνιμου εδάφους χρειάζεται συνήθως αιώνες. Όμως αυτό το στρώμα εδάφους που μας τρέφει, μπορεί να χαθεί –χωρίς επιστροφή- σε λίγα χρόνια, αν, π.χ. είναι σε πλαγιά με μεγάλη κλίση και οργωθεί, ή είναι σε πλαγιά σε μικρή κλίση και γίνει όργωμα με λάθος τρόπο, ή αν αποψιλώνεται συνεχώς κ.λ.π. (Υπάρχουν πολύ συγκεκριμένες πρακτικές για τη σωστή διαχείριση του εδάφους, που πολύ συχνά δεν τηρούνται). Αν δέν γίνεται σωστή διαχείριση, το επιφανειακό χώμα παρασύρεται από τα νερά της βροχής και καταλήγει στις λίμνες, τα ποτάμια και τη θάλασσα. Αυτή είναι η διάβρωση του εδάφους.
Τα καφετιά νερά των εκβολών, λοιπόν, (πρέπει να) μας θυμίζουν το τεράστιο αυτό πρόβλημα –πολύ έντονο στην Ελλάδα- και το έγκλημα που κάνουμε εις βάρος των μελλοντικών γενεών, με το να καταστρέφουμε αυτόν τον βασικό πόρο για την ανθρώπινη επιβίωση που είναι το έδαφος. Αξίζει να τελειώσω αυτό το σημείωμα με τα λόγια ενός παλιού γεωπόνου και καθηγητή, του Ευελπίδη Χρυσού:
«Ο λαός που αφήνει το χώμα του να φεύγει,
θ’ αναγκαστεί στο τέλος να ακολουθήσει τον ίδιο δρόμο»


Γιώργος Βλοντάκης
Γεωπόνος- Περιβαλλοντολόγος

(Δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα «Χανιώτικα Νέα» στις 29/1/2010)

Φυλλάδιο Οικολογικής Πρωτοβουλίας Χανίων για Η/Μ ακτινοβολία απο κινητά και κεραίες κινητής τηλεφωνίας

ΚΙΝΔΥΝΟΙ
ΑΠΟ ΚΙΝΗΤΑ ΤΗΛΕΦΩΝΑ,
ΚΕΡΑΙΕΣ ΚΙΝΗΤΗΣ ΤΗΛΕΦΩΝΙΑΣ
και άλλες πηγές ηλεκτρομαγνητικής ακτινοβολίας
και ΤΡΟΠΟΙ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ












ΟΙΚΟΛΟΓΙΚΗ ΠΡΩΤΟΒΟΥΛΙΑ ΧΑΝΙΩΝ
1η Εκδοση
Χανιά, Φλεβάρης 2009.







ΚΙΝΔΥΝΟΙ
ΑΠΟ ΚΙΝΗΤΑ ΤΗΛΕΦΩΝΑ,
ΚΕΡΑΙΕΣ ΚΙΝΗΤΗΣ ΤΗΛΕΦΩΝΙΑΣ
και άλλες πηγές ηλεκτρομαγνητικής ακτινοβολίας
και ΤΡΟΠΟΙ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ












Κείμενο:
Γ. Βλοντάκης
με τη συμβολή των κ.κ. Χρ. Γεωργίου και Κ. Διάκου














© Οικολογική Πρωτοβουλία Χανίων
Επιτρέπεται η αναδημοσίευση αρκεί να αναφέρεται η πηγή.











ΕΙΣΑΓΩΓΗ

Στον τεχνολογικό κόσμο που ζούμε, όλο και περισσότεροι «αόρατοι κίνδυνοι» εμφανίζονται να απειλούν την υγεία και την ασφάλειά μας. Τοξικές χημικές ουσίες στο σπίτι μας, υπολείμματα παρασιτοκτόνων και διάφορα συνθετικά πρόσθετα στην τροφή μας, ηλεκτρομαγνητικές ακτινοβολίες από διάφορες πηγές κ. α. πολλά, συνθέτουν ένα πλέγμα απειλών που είναι δύσκολο να το διαχειριστούμε σε επίπεδο καθημερινής ζωής, ακριβώς γιατί δεν πρόκειται για ξεκάθαρες, ορατές και άμεσες απειλές που μπορεί ο καθένας μας να εκτιμήσει με ακρίβεια και να συμπεριφερθεί ανάλογα με βάση τη λογική. Είναι επιδράσεις διάχυτες που δρούν μακροπρόθεσμα και δεν είναι εύκολο να τις αξιολογήσει κανείς. Γι αυτό και η πιο συνηθισμένη αντιμετώπιση κυμαίνεται ανάμεσα στον πανικό και στη μοιρολατρική παραίτηση.
Ανάμεσα σ’ αυτές τις δύο ακραίες στάσεις, προτιμούμε τη νηφάλια αντιμετώπιση, κι αυτή μπορεί να προέλθει μόνο από τη έγκυρη και τεκμηριωμένη πληροφόρηση. Το σκοπό αυτό προσπαθεί να εξυπηρετήσει το μικρό αυτό φυλλάδιο που αναφέρεται στους κινδύνους της Η/Μ ακτινοβολίας των κεραιών και των συσκευών της κινητής τηλεφωνίας κατά κύριο λόγο, αλλά και αυτής ορισμένων άλλων πηγών. Το περιεχόμενό του βασίζεται στα σημεία που αναδείχτηκαν κατά τις ομιλίες και τη συζήτηση στην εκδήλωση για τους κινδύνους της κινητής τηλεφωνίας που συνδιοργάνωσαν την 1η Δεκεμβρίου 2008 στα Χανιά η Οικολογική Πρωτοβουλία Χανίων και η Οικολογική Πρωτοβουλία Κισσάμου, με βασικούς ομιλητές τον καθηγητή βιοχημείας του Παν/μίου Πατρών κ. Χρ. Γεωργίου και τον δικηγόρο-νομικό περιβάλλοντος κ. Κ. Διάκο, αλλά και σε έρευνα σε βιβλιογραφικές πηγές και στο διαδίκτυο που έγινε από το μέλος της Ο.Π.Χ. Γ. Βλοντάκη.












Α. Σχετικά με τους κινδύνους από την ηλεκτρομαγνητική ακτινοβολία
Στη σημερινή εποχή ζούμε (χωρίς να το καταλαβαίνουμε) μέσα σε μια θάλασσα από Η/Μ ακτινοβολίες (δές στο παράρτημα του κειμένου τι είναι) από τεχνητές πηγές, η ισχύς των οποίων είναι χιλιάδες φορές ψηλότερη από τη φυσική Η/Μ ακτινοβολία (στην οποία οι οργανισμοί μας είναι προσαρμοσμένοι). Προφανώς από ένα σημείο έκθεσης και πέρα, η πιθανότητα βλάβης του οργανισμού μας είναι αυξημένη. Εδώ πρέπει να αναφέρουμε πως τις διάφορες ακτινοβολίες τις κατατάσουμε σε:
1. Μή ιονίζουσες Η/Μ ακτινοβολίες: Ακτινοβολίες χαμηλών συχνοτήτων, (0-9 GHz) όπως αυτές από τα δίκτυα μεταφοράς και διανομής ηλεκτρικής ενέργειας, από μετασχηματιστές, από διάφορες ηλεκτρικές συσκευές, από συστήματα ραδιοφώνου -τηλεόρασης, κινητής τηλεφωνίας, ασυρμάτων τηλεφώνων, ραντάρ κ.α. (ραδιοσυχνότητες).
2. Ιονίζουσες ακτινοβολίες: Πιο ψηλής συχνότητας (>9GHz) Η/Μ ακτινοβολίες, που ξεκινούν από τις υπεριώδεις ακτίνες και περιλαμβάνουν και τις ακτίνες Χ (που χρησιμοποιούνται στις ακτινογραφίες) και τις ακτίνες γ (ραδιενέργεια). Οι κίνδυνοι από αυτή την κατηγορία είναι γνωστοί εδώ και χρόνια.
Όμως οι κίνδυνοι από τις μη ιονίζουσες ακτινοβολίες για πολλά χρόνια είχαν υποτιμηθεί, ενώ υπάρχει και σκόπιμη παραπληροφόρηση από τις εταιρείες κινητής τηλεφωνίας (και απο αυτές που κατασκευάζουν κινητά τηλέφωνα). Αρχικά, οι μόνες επιπτώσεις στον ανθρώπινο οργανισμό που θεωρούνταν σημαντικές και έπρεπε να αποφευχτούν ήταν οι θερμικές επιπτώσεις από την ακτινοβολία (θέρμανση των ιστών που τη δέχονται). Όμως, εκτός από αυτές τις επιπτώσεις υπάρχουν και άλλες βιολογικές επιπτώσεις στα κύτταρα (αλλοιώσεις σε διάφορα συστατικά τους, όπως το DNA), οι οποίες μελετώνται από τους βιολόγους. Τα τελευταία χρόνια πολυάριθμες μελέτες (πιο εντυπωσιακή αυτή από τη Σουηδία τον περασμένο Σεπτέμβρη) έδειξαν πως και οι μη ιονίζουσες ακτινοβολίες (όπως αυτές των ασύρματων δικτύων τηλεπικοινωνιών) προκαλούν βλάβες στο γενετικό υλικό, μείωση της αναπαραγωγικής ικανότητας πειραματοζώων, αύξηση καρκίνων και άλλες ασθένειες. Σε άτομα που ζούν κοντά σε κεραίες εμφανίζονται συχνά συμπτώματα όπως πονοκέφαλοι, ζαλάδες, αδυναμία συγκέντρωσης κ.α., ενώ διάφορες έρευνες έχουν δείξει περισσότερες περιπτώσεις λευχαιμίας. Πολλά περιστατικά λευχαιμίας εμφανίζονται ιδιαίτερα κοντά σε πυλώνες υψηλής τάσης.
Φυσικά, το αν θα συμβεί κάποια βλάβη δεν έχει μόνο να κάνει με το είδος της συγκεκριμένης πηγής ακτινοβολίας, αλλά και με την ισχύ της, τη διάρκεια έκθεσης του ατόμου, την απόστασή του από την πηγή (με κάθε διπλασιασμό της απόστασης η ισχύς πέφτει στο ¼), το μέρος του σώματος που τη δέχεται, όπως και με τη βιολογική ιδιαιτερότητα (ανθεκτικότητα) κάθε ατόμου.
Η ηλεκτρομαγνητική ακτινοβολία των κινητών και των σταθμών βάσης
Τόσο τα κινητά όσο και οι κεραίες εκπέμπουν και λαμβάνουν ηλεκτρομαγνητική ακτινοβολία. Όσον αφορά την ακτινοβολία της κινητής τηλεφωνίας, αυτή είναι υψίσυχνη ηλεκτρομαγνητική ακτινοβολία. Επί του παρόντος χρησιμοποιούνται περιοχές συχνοτήτων στα 900 MHz και τα 1800 MHz (με επέκταση στα 2100 MHz για την τηλεφωνία 3ης γενιάς). Αυτές οι συχνότητες βρίσκονται ανάμεσα σ' αυτές των τηλεοπτικών σταθμών και των φούρνων μικροκυμάτων (2300 MHz).
Να επισημάνουμε εδώ πως οι εκπομπές των κεραιών των ραδιοφωνικών και τηλεοπτικών σταθμών είναι πολύ πιο ισχυρές σε ένταση (μερικές χιλιάδες Watt) και γι’ αυτό το λόγο είναι πιο επικίνδυνες από αυτές τις κινητής τηλεφωνίας. Αυτές όμως οι κεραίες είναι πολύ λιγότερες, και βρίσκονται γενικά σε μεγάλη απόσταση από κατοικίες.
Στην περίπτωση των κεραιών κινητής τηλεφωνίας οι τιμές της ακτινοβολίας εξαρτώνται από το συγκεκριμένο σημείο που βρίσκεται κανείς, γιατί εκπέμπουν προς τα πλάγια και προς τα κάτω, σχηματίζοντας έναν κώνο (ή «λοβούς», αν δεί κανείς μια τομή του διαγράμματος) έξω από τον οποίο η ισχύς μειώνεται πολύ. Αν η κεραία βρίσκεται στην ταράτσα κτιρίου, η ακτινοβολία επηρεάζει πολύ λιγότερο το από κάτω κτίριο, αλλά υπάρχει επίδραση κι εκεί, ιδιαίτερα όταν υπάρχουν αντανακλάσεις από γειτονικά κτίρια προς το σπίτι. Τοίχοι και στέγες κόβουν ένα ποσοστό της ακτινοβολίας. Το πρόβλημα με την ακτινοβολία από τις κεραίες είναι πως η εκπομπή είναι συνεχής, άρα συνεχής είναι και η επίδραση στους οργανισμούς όσων μένουν κοντά. Για ασφάλεια έχει προταθεί ένα συγκεκριμένο όριο απόστασης 300 μέτρων από χώρους με ευπαθείς ομάδες, όμως η σημερινή νομοθεσία δεν το εξασφαλίζει (βλ. παρακάτω για τη νομοθεσία).
Στο κινητό τηλέφωνο, το πρόβλημα είναι κυρίως η επιβάρυνση στο κεφάλι όταν το χρησιμοποιεί κάποιος. Εδώ πρέπει να πούμε πως όταν το σήμα της κεραίας είναι αδύνατο (λόγω μακρινής της απόστασης από το κινητό) τότε το κινητό αυξάνει την ισχύ του (ως τα 2 Watt) για να μπορέσει να κάνει επαφή. Όταν το κινητό είναι ανοιχτό (σε αναμονή) και δεν γίνεται συνδιάλεξη, αυτό εκπέμπει ένα σήμα προς την τοπική κεραία κάθε 2 δευτερόλεπτα. Αυτό δεν αποτελεί ουσιααστική επιβάρυνση. Στη φάση όμως της συνομιλίας υπάρχει πρόβλημα με τα κινητά, όταν τα μεταφέρουμε σε τσέπες ή σε ζώνη κολλητά στο σώμα μας. Αυτή η στενή επαφή, είναι και επικίνδυνη.
Πρέπει, επίσης, να επισημάνουμε πως η συνδυασμένη έκθεση σε ακτινοβολίες από διάφορες πηγές, όπως και από επικινδυνες χημικές ουσίες στο περιβάλλον (π.χ. ατμοσφαιρική ρύπανση), αυξάνει τον κίνδυνο βλάβης της υγείας μας («συνεργισμός»). Γι αυτό είναι σκόπιμο να αποφεύγουμε την έκθεση σε όσες μπορούμε.
Χρήση κινητού στο αυτοκίνητο: Xρήσιμο είναι να αποφεύγουμε τη χρήση του κινητού τηλεφώνου στο αυτοκίνητο έχοντας το κινητό τηλέφωνο στο αυτί. Eκτός του γεγονότος ότι η ακτινοβολία ανακλάται από τα μεταλλικά μέρη και συνεπώς τμήμα της κυκλοφορεί εντός του αυτοκινήτου ακτινοβολώντας τον χρήστη και τους συνεπιβάτες με ένταση που μπορεί να είναι μεγαλύτερη κι από αυτή που εκπέμπει το κινητό (τα τοιχώματα του αυτοκινήτου την εστιάζουν σαν φακός), αποσπάται η προσοχή του οδηγού-χρήστη (άλλωστε αυτό απαγορεύεται, και πολύ σωστά, με τον νέο Kώδικα Oδικής Kυκλοφορίας). Σε περίπτωση που είναι απαραίτητη η χρήση του κινητού μέσα στο αυτοκίνητο (κατά προτίμηση με τη βοήθεια blue tooth) χρησιμοποιήστε την ειδική θήκη, στερεωμένη κάπου.
Τα νομοθετημένα «όρια»: Μια σκόπιμη «παρεξήγηση».
Δεν υπάρχει κανένα συγκεκριμένο «κατώφλι» ποσότητας Η/Μ που δέχεται ένα άτομο τέτοιο ώστε να μπορεί να θεωρηθεί πώς αν ξεπεραστεί θα υπάρξει σίγουρα βλάβη, ενώ αν δεν ξεπεραστεί δεν υπάρχει κίνδυνος.
Σύμφωνα, λοιπόν με την Αρχή της Προφύλαξης,- που δέχεται και η Ε.Ε. και άλλοι διεθνείς οργανισμοί-, ακόμα και αν δεν έχει αποδειχτεί πλήρως επιστημονικά η φύση και η έκταση των βλαβών στον ανθρώπινο οργανισμό, οφείλουμε να συμπεριφερόμαστε με τέτοιο τρόπο ώστε να μην προκύπτει κίνδυνος για τον πληθυσμό, ιδιαίτερα για τις πιο ευαίσθητες ομάδες του, δηλ. παιδιά, ηλικιωμένους και ασθενείς. Την ίδια λογική εκφράζουν και το Υπ. Υγείας, ο Συνήγορος του Πολίτη και το Συμβούλιο της Επικρατείας με διάφορες αποφάσεις.
Συνιστώμενα μέγιστα όρια έκθεσης στην Ελλάδα: 720 μW/cm² για συχνότητες 1800 Μεγακύκλων (720 εκατομμυριοστά του βάτ ανα τετραγωνικό εκατοστό επιφάνειας σώματος). Σε ορισμένες χώρες τα όρια αυτά τα τελευταία χρόνια έχουν μειωθεί πολύ – π.χ. 0,4 μW/cm² στην Ελβετία, 0,1 μW/cm² στην Αυστρία, το ίδιο και στη Γαλλία.
Η Η/Μ ακτινοβολία από τις κεραίες και τα κινητά τηλέφωνα είναι πολύ πιο επικίνδυνη για τα παιδιά, συγκριτικά με τους μεγάλους. Τα κύτταρα των παιδιών βρίσκονται σε φάση ανάπτυξης και γι αυτό είναι πιό ευαίσθητα από αυτά των μεγάλων. Αυτό ισχύει και για τα εγκεφαλικά κύτταρα, όπως και των ματιών και άλλων οργάνων. Στην περίπτωση του κινητού, που χρησιμοποιείται σε επαφή με το κεφάλι, τα πράγματα χειροτερεύουν, γιατί και τα οστά του κρανίου στα παιδιά είναι πολύ πιο λεπτά και διαπερατά από την ακτινοβολία σε σύγκριση με αυτά των μεγάλων. Εδώ να επισημάνουμε πως σε έρευνες με πολύχρονους χρήστες κινητού βεβαιώθηκε ψηλότερο ποσοστό όγκων στον εγκέφαλο (και μάλιστα στη μεριά που ακουμπούσαν το κινητό) σε σύγκριση με ομάδα μη χρηστών.
Είναι σημαντικό να έχει χαμηλό δείκτη SAR (βλ. στο παράρτημα τι είναι) το κινητό μας, χωρίς όμως αυτό να αποτελεί «πανάκεια» για το πρόβλημα.
Εδώ πρέπει να αναφέρουμε πως και τα σύγχρονα, ψηφιακά ασύρματα τηλέφωνα, που χρησιμοποιούμε στο σπίτι, αποτελούν πρόβλημα: Η ισχύς τους είναι μέν πολύ μικρότερη από αυτή των κινητών, (10 mW- 10 χιλιοστά του Βάτ), αλλά συνήθως μιλάμε συχνά και πολύ ώρα με αυτά και υπάρχει επιβάρυνση του οργανισμού μας. Η βάση του τηλεφώνου και η συσκευή εκπέμπουν την ίδια ποσότητα ακτινοβολίας, ανεξάρτητα από τη μεταξύ τους απόσταση. Στα δε ψηφιακά, η βάση εκπέμπει ακτινοβολία ακόμα και όταν δεν μας καλεί κανείς. Είναι σκόπιμο να τοποθετούμε τη βάση του ασύρματου τηλεφώνου σε χώρο όπου δεν καθόμαστε πολύ, και το βράδυ καλύτερα να αποσυνδέουμε τη βάση.
Καλώδια υψηλής και υπερυψηλής τάσης της ΔΕΗ (Πυλώνες).
Δημιουργούν πολύ επικίνδυνη Η/Μ ακτινοβολία. Εχει αποδειχτεί πως λευχαιμίες και καρκίνοι εμφανίζονται πολύ συχνά σε όσους κατοικούν κοντά στους πυλώνες της ΔΕΗ. Σχετικά ασφαλής μπορεί να θεωρηθεί μια απόσταση μεγαλύτερη των 200 μέτρων.
Νέοι κίνδυνοι: Τα ασύρματα δίκτυα WLAN (Wireless Local Area Network) ή Wi-Fi (Wireless Fidelity)
Δήμοι, νομαρχίες, πανεπιστήμια, διάφορα ιδρύματα προχωρούν τον τελευταίο καιρό εντελώς αψήφιστα και χωρίς ενημέρωση του πληθυσμού σε εγκατάσταση ασυρμάτων δικτύων σε σταθμούς, λιμάνια, ξενοδοχεία, δημόσιες βιβλιοθήκες, σχολές, πολυκαταστήματα κ.α. για πρόσβαση στο ίντερνετ και διασύνδεση διαφόρων συσκευών. Πρόκειται για τοπικά κυψελωτά δίκτυα, με μικρότερη βέβαια ισχύ από αυτή της κινητής τηλεφωνίας, (50-100 mW). Όμως, όλοι όσοι βρίσκονται στην περιοχή, κάτοικοι ή περαστικοί δέχονται θέλουν-δε θέλουν, χωρίς να το γνωρίζουν, συνεχώς, την ακτινοβολία αυτή. Επίσης, μέσα στα σπίτια πολλαπλασιάζονται τα ασύρματα πληκτρολόγια, ασύρματα «ποντίκια», ασύρματη σύδεση του Η/Υ με το μόντεμ κ.α., επομένως υπάρχει μία συνεχής επίδραση ακτινοβολίας πάνω μας.
Β. Σχετικά με τις ενέργειες των πολιτών για την αυτοπροστασία τους
Από τη στιγμή που εντοπίζουμε ή μαθαίνουμε για την ύπαρξη κεραίας στη γειτονιά μας δίπλα σε σπίτια: Ελέγχουμε για τη νομιμότητά της απευθυνόμενοι εγγράφως στην τοπική πολεοδομική υπηρεσία, στην τοπική περιφέρεια και στην Εθνική Επιτροπή Τηλεπικοινωνιών και Ταχυδρομείων. Υπ όψιν πως το 75% των κεραιών τουλάχιστον είναι παράνομες. (Για επικοινωνία με τους παραπάνω φορείς και για το σύνολο των ενεργειών μας βλ. το κείμενο «Νόμιμες διαδικασίες απομάκρυνσης κεραίας κινητής τηλεφωνίας» στις επόμενες σελίδες).
Από τη στιγμή που δεν είναι νόμιμη, ξεκινάμε οπωσδήποτε δικαστικό αγώνα.
Υπάρχει πάντως πιθανότητα να φέρουμε αποτέλεσμα και πιέζοντας την ιδιοκτήτη του κτιρίου που νοικιάζει επι πληρωμή την ταράτσα του για την κεραία, ή ζητώντας από τη ΔΕΗ να κόψει το ρεύμα.
Δεν μπαίνουμε στη λογική μετρήσεων ακτινοβολίας και στο αν είναι αυτή πάνω ή κάτω από τα «όρια» (πού, άλλωστε, είναι πολύ ψηλά σε σχέση με αυτά άλλων χωρών). Οι ειδικοί τονίζουν πως μεμονωμένες και σποραδικές μετρήσεις σε μια περιοχή δεν έχουν την παραμικρή αξία. Επιπλέον, τα αποτελέσματα μετρήσεων που ανακοινώνει το Γραφείο Μη Ιοντιζουσών Ακτινοβολιών της Ε.Ε.Α.Ε. είναι εντελώς αναξιόπιστα. Το γραφείο αυτό συμπεριφέρεται ως προστάτης των εταιρειών κινητής τηλεφωνίας, τις οποίες υποτίθεται πως ελέγχει.
Παρ’ όλ’ αυτά, αν, για να πάρουμε μια ιδέα τι συμβαίνει στη γειτονιά μας, θεωρήσουμε σκόπιμο να παραγγείλουμε σε κάποιο φορέα να κάνει μετρήσεις, ας ψάξουμε όσο μπορούμε για να δούμε αν είναι ανεξάρτητος από συμφέροντα εταιρειών κινητής τηλεφωνίας (που συνήθως χρηματοδοτούν τον εξοπλισμό και τις έρευνες τέτοιων εργαστηρίων, και ο νοών νοήτω…). Στο παράρτημα αναφέρουμε κάποιες προτάσεις. Για ανίχνευση πηγών Η/Μ ακτινοβολίας μπορούν να χρησιμεύσουν και κάποιες φτηνές σχετικά συσκευές (50-150 €) που κυκλοφορούν στο εμπόριο.
Σε ατομικό επίπεδο: Αν δεν χρειαζόμαστε κινητό, ας μην το χρησιμοποιούμε. Αν το χρειαζόμαστε οπωσδήποτε, το χρησιμοποιούμε όσο το δυνατόν λιγότερο. Κάνουμε πολύ σύντομες συνδιαλέξεις. Χρησιμοποιούμε πάντα ακουστικά hands free ή blue tooth (προτιμότερα τα πρώτα) ή το κινητό σε ανοιχτή ακρόαση. (Για να μην το βάζουμε κοντά στο κεφάλι μας). Ακόμα καλύτερα να στέλνουμε γραπτά μηνύματα. Όταν μετακινούμαστε και μεταφέρουμε κινητό τηλέφωνο, προσπαθούμε να το έχουμε κάπως μακριά από το σώμα μας (π.χ. σε μια τσάντα). Ποτέ σε τσέπη που είναι σε επαφή με το σώμα μας. (Ισως στο μέλλον κυκλοφορήσουν ειδικά υλικά που να τυλίγουν το κινητό και να λειτουργούν σαν ασπίδα για το σώμα μας). Στο γραφείο αν το έχουμε μακρύτερα από 40 εκατοστά από το σώμα μας δεν υπάρχει πρόβλημα. Εννοείται και όταν ξαπλώνουμε δεν πρέπει να έχουμε ακουμπισμένο κινητό σε μικρότερη απόσταση από την παραπάνω.
Αποφεύγουμε να δίνουμε κινητά σε παιδιά, και σε κάθε περίπτωση τους εξηγούμε τους κινδύνους. Σε ορισμένες χώρες υπάρχουν επίσημες συστάσεις για τη μη χρήση κινητών από ηλικίες κάτω των 16 ή και 18 χρόνων.
Στο σπίτι μας αποφεύγουμε τα ασύρματα δίκτυα. Προτιμούμε τα σταθερά τηλέφωνα και γενικά τα ενσύρματα δίκτυα σύνδεσης με το διαδίκτυο.


Γ. Γενικές προτάσεις για το πρόβλημα.
Α) Βραχυπρόθεσμες. Δεδομένου πως προέχει η εξασφάλιση της δημόσιας υγείας, είναι σημαντικό σε πρώτη φάση να απομακρυνθούν οι υπάρχουσες κεραίες από περιοχές με ευαίσθητες ομάδες πληθυσμού, και γενικά από κατοικημένες περιοχές, αν είναι δυνατόν, (να μπούν στα περίχωρα), ακόμα κι αν αυτό σημαίνει αδύναμο σήμα στα κινητά μέσα στην πόλη (πράγμα που θα τα κάνει πιο επικίνδυνα για το χρήστη τους, γιατί το κινητό εκπέμπει τότε στην μεγαλύτερη ισχύ, για να μπορέσει να επικοινωνήσει με την κεραία). Όμως, ας μην ξεχνάμε πως μέσα στην πόλη υπάρχουν εναλλακτικές λύσεις επικοινωνίας (σταθερή τηλεφωνία δημόσιας χρήσης –καρτοτηλέφωνα, περίπτερα- και ιδιωτική). Επιπλέον, ο χρήστης κινητού αναλαμβάνει μόνος του την ευθύνη για τη χρήση του και μπορεί συνειδητά να μειώσει τον ατομικό του κίνδυνο με τα μέσα που προαναφέραμε. Αντίθετα, οι κεραίες εκπέμπουν «επι δικαίων και αδίκων». Εδώ μπαίνει θέμα στοιχειώδους δικαιώματος για τη δημόσια υγεία.
Οι διάφορες αυτοκόλλητες «ασπίδες ακτινοβολίας» για τα κινητά που πουλιούνται στο εμπόριο είναι άχρηστες (απάτη).
Β) Μεσο-μακροπρόθεσμες. Από τεχνική άποψη είναι δυνατή η αναδιάρθρωση του συστήματος με τη χρήση συστήματος μικροκυψελών και εξελιγμένων συσκευών κινητών πολύ πιο ευαίσθητων. Αυτό σημαίνει συνεργασία και επένδυση κεφαλαίων από τις εταιρείες που φτιάχνουν κινητά τηλέφωνα και από τις εταιρείες κινητής τηλεφωνίας. Ηδη σε ορισμένες χώρες (π.χ. Αυστρία) χρησιμοποιείται δίκτυο πολλών κεραιών με πολύ μικρή εμβέλεια μέσα στην πόλη – μπορεί να είναι π.χ. πάνω στους στύλους του φωτισμού των αυτοκινητόδρομων.
Γενικά, για τις επικοινωνίες προτιμότερη από τη χρήση ασύρματων δικτύων είναι η εκτεταμένη χρήση ενσύρματων δικτύων με οπτικές ίνες. Είναι ασφαλή και μεταφέρουν μεγαλύτερο όγκο δεδομένων με μεγάλη ταχύτητα.
Δ. Νομικά
Ισχύον νομικό πλαίσιο:
Σύσταση του Συμβουλίου της Ε.Ε. 1999/519 (Επισ. Εφημ. Ευρ. Κοιν. L 199/59/30-7-1999), «Περί του περιορισμού της έκθεσης του κοινού σε ηλεκτρομαγνητικά πεδία (0 Ηz-300 GHz)». Θεσπίζει βασικούς περιορισμούς και επίπεδα αναφοράς για τα επίπεδα Η/Μ ακτινοβολίας των κεραιών.
Νόμος 2801/2000 (Φ.Ε.Κ. 46/Α/3-3-2000), «Ρυθμίσεις αρμοδιότητας Υπουργείου Μεταφορών και Επικοινωνιών και άλλες διατάξεις». Ρυθμίζει θέματα που αφορούν την αδειοδότηση, κατασκευή, εγκατάσταση, σήμανση και κατεδάφιση κεραιών.
Κοινή Υπουργική Απόφαση 53571/3839, (Φ.Ε.Κ. 1105/Β/6-9-2000), «Μέτρα προφύλαξης του κοινού από τη λειτουργία κεραιών εγκατεστημένων στην ξηρά». Βασίζεται στη Σύσταση 1999/519 της Ε.Ε. που προαναφέρθηκε και καθορίζει τα όρια ασφαλούς έκθεσης του πληθυσμού στις Η/Μ ακτινοβολίες στην Ελλάδα.
Απόφαση 236/79 (Φ.Ε.Κ. 1649/Β/11-12-2001), «Κανονισμός Αδειών Κατασκευών Κεραιών στην Ξηρά» της Εθνικής Επιτροπής Τηλεπικοινωνιών και Ταχυδρομίων.
Απόφαση Ολομέλειας Συμβουλίου της Επικρατείας 1264/2005. Απαιτεί την εκπόνηση Μελέτης Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων πρίν την αδειοδότηση για εγκατάσταση, επισημαίνει ατέλειες της νομοθεσίας κ.α.
Νόμος 3431/2006 (Φ.Ε.Κ. 13/Α/3-2-2006), «Περί ηλεκτρονικών επικοινωνιών και άλλες διατάξεις». Ο πιο πρόσφατος νόμος σχετικά με κινητή τηλεφωνία κ.λ.π., για τον οποίο γίνεται αναφορά παρακάτω.
Το υπάρχον νομικό πλαίσιο στην Ελλάδα πρέπει να αλλάξει γιατί έχει πολλά κενά, το βασικότερο των οποίων είναι πως δεν ξεκαθαρίζεται ποιός φορέας είναι αρμόδιος να κατεβάσει μια παράνομη κεραία! Υπάρχουν ασάφειες και αντιφάσεις. Επίσης, ο ισχύων σήμερα νόμος (Ν. 3431/2006) δεν καθορίζει ένα όριο ελάχιστης απόστασης κεραιών από σχολεία, νοσοκομεία κ.λ.π., (είχαν προταθεί τα 300 μέτρα), αλλά απλά καθορίζει πως αν η κεραία είναι σε απόσταση ως 300 μέτρα από ευαίσθητες ομάδες πληθυσμού πρέπει τα όρια έκθεσης του κοινού να μην ξεπερνούν το 60% των τιμών που καθορίζονται από την ΚΥΑ 53571/3839/6.9.2000 (ενώ για το γενικό πληθυσμό τα όρια έκθεσης δεν πρέπει να ξεπερνούν το 70% των τιμών που καθορίζει η παραπάνω ΚΥΑ). Τρέχα γύρευε δηλαδή….Ποιός και πότε θα κάνει μετρήσεις και πόσο αξιόπιστες θα είναι αυτές….
Ο συγκεκριμένος νόμος, πάντως, απαιτεί Μελέτη Περιβ/κών Επιπτώσεων για εγκατάσταση άδειας. Προηγουμένως υπήρχε κενό σ’ αυτό το ζήτημα, η Ε.Ε.Τ.Τ. δέν ζητούσε Μ.Π.Ε., γι αυτό και οι εταιρείες δέν έκαναν τίποτα, άν και το Σ.τ.Ε. είχε γνωματεύσει πως πρέπει να υπάρχει. Το αποτέλεσμα είναι πως σήμερα στην Ελλάδα η τεράστια πλειοψηφία των κεραιών είναι χωρίς άδεια.


Ε. Παράρτημα. Τεχνικά/επιστημονικά στοιχεία:
Ορισμοί:
Η Ηλεκτρομαγνητική ακτινοβολία είναι ταλαντώσεις ηλεκτρικών και μαγνητικών πεδίων που διαδίδονται ως κύματα με την ταχύτητα του φωτός μέσα από την ύλη και το κενό. Μπορούν να διαπερνούν ορισμένα υλικά. Αντιπροσωπεύουν μεταφορά ενέργειας.
Τα ηλεκτρομαγνητικά κύματα καλύπτουν μεγάλο εύρος συχνοτήτων. Η συχνότητα είναι ταλάντωση στη μονάδα του χρόνου-συνήθως χρησιμοποιείται η μονάδα Χέρτζ (Ηz – κύκλος ανα δευτερόλεπτο), και τα πολλαπλάσιά της ΚΗz (κιλοχέρτζ, δηλ. χίλια Χέρτζ), MHz(μεγα χέρτζ, δηλ. ένα εκατομμύριο Χέρτζ) κ.ο.κ.
Ορισμένες μορφές αυτής της Η/Μ ακτινοβολίας είναι, με αυξητική σειρά συχνότητας: Τα ραδιοκύματα, τα μικροκύματα, οι υπέρυθρες ακτίνες, το ορατό φώς, οι υπεριώδεις ακτίνες, οι ακτίνες Χ και οι ακτίνες γ (ραδιενέργεια). Το μοναδικό εύρος συχνοτήτων της Η/Μ ακτινοβολίας που εμείς νιώθουμε με τις αισθήσεις μας (σε κανονικές συνθήκες) είναι η υπέρυθρη ακτινοβολία (τη νιώθουμε σαν θερμότητα) και το φώς. Οι πιο υψηλής συχνότητας ακτινοβολίες λέγονται «ιονίζουσες» γιατί έχουν τη δυνατότητα να διασπάσουν μόρια του οργανισμού μας και να δημιουργήσουν «ιόντα», που μπορεί να δράσουν βλαπτικά).
Η Η/Μ ακτινοβολία δεν μπορεί να περιγραφεί με απλό τρόπο. Στη φυσική περιγράφεται με μαθηματικές εξισώσεις (εξισώσεις του Maxwell).
S.A.R.: “Specific Absorption Rate”.
Είναι η μέση τιμή ενέργειας που απορροφάται από ολόκληρο το σώμα, ή η ισχύς που απορροφάται ανά μονάδα βάρους του σώματος (W/Kg – Βάτ ανα κιλό βάρους). Ο SAR είναι ένα μέγεθος που εκτός από τη συχνότητα της ακτινοβολίας και την αγωγιμότητα των ιστών εξαρτάται και από τους παράγοντες της έντασης του πεδίου, τον προσανατολισμό του ατόμου σε σχέση με την κατεύθυνση του κύματος, το μέγεθος του σώματος κ.α. Το εγχειρίδιο κάθε κινητού αναφέρει το μέγιστο SAR για το συγκεκριμένο μοντέλο (διάφορες μετρήσεις δείχνουν, όμως, πως συχνά τα στοιχεία που δίνουν οι εταιρείες απέχουν από την πραγματικότητα). Η Ε.Ε. θέτει ως όριο το ποσό των 2 W/kg, (στις ΗΠΑ είναι 1,6), αλλά αυτό το «όριο» είναι αναξιόπιστο, γιατί έχει βγεί με εκτίμηση μόνο των θερμικών επιπτώσεων. Στην ελληνική αγορά τα SAR των διαφόρων μοντέλων κυμαίνονται γενικά από 0,35 ως 1,5 W/kg. Είναι σημαντικό να διαλέγουμε κινητό με χαμηλό SAR.
Στις μετρήσεις της εκπεμπόμενης Η/Μ ακτινοβολίας από κεραίες και συσκευές:
Μετριέται η ένταση (Ε) του ηλεκτρικού πεδίου σε Βόλτ ανά μέτρο (V/m).
Μετριέται η ένταση (Η) του μαγνητικού πεδίου σε Αμπέρ ανά μέτρο (A/m)
Μετριέται η ενεργειακή πυκνότητα του Η/Μ κύματος σε W/m² (Βάτ ανα τετραγωνικό μέτρο) ή mW/cm² (χιλιοστά του Βάτ ανα τετραγωνικό εκατοστό).

Όρια ακτινοβολίας σε διάφορες χώρες
Όρια ακτινοβολίας Ένταση ηλεκτρικού πεδίου (Ε) (V/m) Ένταση μαγνητικού πεδίου (Η) (A/m) Πυκνότητα ισχύος ισοδυνάμου επιπέδου ηλεκτρομαγνητικού κύματος (Seq) (μW/cm2)
GSM 900 MHz GSM 1800 MHz GSM 900 MHz GSM 1800 MHz GSM 900 MHz GSM 1800 MHz
Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας 1993 41,25 58,34 0,111 0,157 450 900
Ελλάδα 33,00 46,672 0,0888 0,1256 360 720
Ελλάδα νέο νομοσχέδιο 2005 * 28,88 40,84 0,0777 0,1078 315 630
Γαλλία νέο νομοσχέδιο 2005 και απόσταση από κατοικίες 300 μέτρα 0,6 0,6 0,1 0,1
Τυπικά επίπεδα κοντά στην κεραία του κινητού τηλεφώνου 50-300 50-300 200-500 200-500
ΠΟΛΩΝΙΑ, Κοινό σε κίνηση 19 19 100 100
ΠΟΛΩΝΙΑ, Κοινό ακίνητο 6 6 10 10
ΡΩΣΙΑ (198 6 6 10 10
ΙΤΑΛΙΑ, ΔΙΑΤΑΓΜΑ 381/1999 6 6 10 10
ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ ΥΓΕΙΑΣ ΤΟΥ ΤΟΡΟΝΤΟ, 2000 5 6 6 10
Μέσο USA (EPA 1980) <0,13 <0,13 <0,005 <0,005
Μέγιστο για κάτοικους πόλεων USA (EPA 1980) <2 <2 <1 <1
Salzburg Αυστρία (199 0,1 0,1
Ελβετία (1/2/2000) 4 4
Τρέχουσα πρόταση Δρ. Cherry (Νέα Ζηλανδία), με στόχο να καθιερωθεί το όριο μέχρι το 2010 0,15 0,15 0,05 0,05
Πρόταση Δρ. Cherry (Νέα Ζηλανδία), μέχρι το 2010 0,06 0,06 0,01 0,01
* που έγινε νόμος το 2006 ( Ν. 3431).

Φορείς που, κατά πληροφορίες μας, μπορούν να κάνουν αξιόπιστες μετρήσεις (χωρίς να είναι οι μόνοι):
Εργαστήριο Τηλεπικοινωνιών και Δικτύων Ι.Τ.Ε., Ινστιτούτο Πληροφορικής, Εργαστήριο Τηλεπικοινωνιών και Δικτύων
Τ.Θ. 1385, Ηράκλειο 711.10, ΚΡΗΤΗ
Τηλ. 2810391724, 2810391600, Fax 2810391601
E-mail: tragani@ics.forth.gr
Δικτυακός τόπος: http://www.ics.forth.gr/netlab/index-gr.html

Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο, Σχολή Ηλεκτρολόγων Μηχανικών και Μηχανικών Υπολογιστών, Τομέας Συστημάτων Μετάδοσης Πληροφορίας και Τεχνολογίας Υλικών, Εργαστήριο Κων/νας Νικήτα
Πολυτεχνειούπολη Ζωγράφου, Ηρώων Πολυτεχνείου 9, 15780, Ζωγράφου, Αθήνα.
Τηλ.: 2107722285, Fax 2107723557.
E-mail: knikita@cc.ece.ntua.gr
Δικτυακός τόπος: http://www.ece.ntua.gr/




ΣΤ. Πηγές που χρησιμοποιήθηκαν για το κείμενο και χρήσιμες επαφές για σχετικές πληροφορίες
ΕΝΤΥΠΕΣ
Κ. Διάκου: «Κεραίες κινητής τηλεφωνίας: Μια σύγχρονη τεχνολογική απειλή»
Κ. Διάκου: «Η κοινωνική αναποτελεσματικότητα του νομοθετικού πλαισίου στην Ελλάδα»
Ελληνική Επιτροπή Ατομικής Ενέργειας: «Μη Ιοντίζουσες Ακτινοβολίες-Κινητή Τηλεφωνία» Φλεβάρης 2001
Ελληνική Επιτροπή Ατομικής Ενέργειας: «Κινητή τηλεφωνία και υγεία: Ερωτήσεις και απαντήσεις»
«Ιός» Κυρ. Ελευθεροτυπίας: «Απειλές από την ακτινοβολία του ασύρματου Ιντερνετ». Αρθρο-έρευνα της 5ης/10/2008
Πανελλήνιο Δίκτυο Οικολογικών Οργανώσεων: «Προτάσεις τροποποίησης νομικού καθεστώτος εγκατάστασης και λειτουργίας κεραιών κινητής τηλεφωνίας και προτάσεις εφαρμογής με την ισχύουσα νομοθεσία»
Διάφορα άρθρα από έντυπα οικολογικών οργανώσεων και τον ημερήσιο τύπο.
ΑΠΟ ΤΟ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ
http://www.rwf-archive.gr/interviews_senaria-new.php?id=179&interview=1&interview_id=548 «Ρεπορτάζ Χωρίς Σύνορα», 3-7-2006: Συνέντευξη του καθηγητή Κ. Λιολούση για τις βιολογικές επιδράσεις της ηλεκτρομαγνητικής ακτινοβολίας.
http://www.dsi.gr/antennas/panattikh.htm
Παναττική Πρωτοβουλία κατά των κεραιών κινητής τηλεφωνίας και εκπομπών ακτινοβολίας
http://emlab.epp.teiher.gr
Εργαστήριο Μη Ιοντιζουσών ακτινοβολίων του Τ.Ε.Ι. Κρήτης
http://keraies.wordpress.com
Ιστότοπος για τις κεραίες κινητής τηλεφωνίας
http://www.biology.upatras.gr/cgeorgiou
Οι απόψεις του καθηγητή Χρ. Γεωργίου του Παν/μίου Πατρών
http://indy.gr/projects/keraies/project-home
Πληροφόρηση για το πρόβλημα των κεραιών κινητής τηλεφωνίας. Η αφισούλα του εξωφύλλου μας προέρχεται απο αυτό τον ιστότοπο.
http://www.physics4u.gr/faq/radiationcells1.html
http://www.physics4u.gr/faq/radiationcells2.html
http://www.physics4u.gr/faq/radiationcells3.html
http://www.physics4u.gr/news/2000/scnews160.html
http://www.physics4u.gr/news/2002/scnews708.html
http://www.physics4u.gr/news/2003/scnews1085.html
http://www.physics4u.gr/news/2001/scnews331.html
http://www.physics4u.gr/news/2002/scnews654.html
http://www.physics4u.gr/news/2008/scnews3450.html
Η Πύλη της Φυσικής στην Ελλάδα – διάφορα άρθρα και ειδήσεις
http://www.myphone.gr/forum/showthread.php?t=47297
Βρείτε το SAR του κινητού σας
http://kyttariki.biol.uoa.gr/EMR-GROUP/emr-suggestions.htm Εργαστήριο Βιοφυσικής Ακτινοβολιών Παν/μίου Αθηνών – Καθηγ. Λ. Μαργαρίτης
http://www.vita.gr/html/ent/710/ent.4710.asp
Απόψεις διαφόρων ειδικών για ακτινοβολίες κινητών-ασυρμάτων-λάπτοπ.



Ζ. Αρχές και φορείς που εμπλέκονται στο θέμα

«Εθνική Επιτροπή Τηλεπικοινωνιών και Ταχυδρομίων» (Ε.Ε.Τ.Τ.). Αρμόδια για τις άδειες εγκατάστασης κεραιών. Δνση: Κηφισίας 60, Μαρούσι 151.25, Τηλέφωνο:
2106151000, Fax 2106105049. Δικτυακός τόπος: www.eett.gr
«Ελληνική Επιτροπή Ατομικής Ενέργειας» (Ε.Ε.Α.Ε.). Γνωμοδοτεί για τις εκπεμπόμενες ακτινοβολίες αν είναι μέσα στα όρια. Δνση: Πατρ. Γρηγορίου και Νεαπόλεως, Αγ. Παρασκευή, 153100, Τ.Θ. 60092 Τηλ. 2106506700, Fax 2106506748. Δικτυακός τόπος: www.eeae.gr
Περιφέρεια Κρήτης-Δνση Χωροταξίας & Περιβάλλοντος. Δνση: Ικάρου & Σπανάκη 2, Πόρος, Ηράκλειο. Τηλέφ.: 2810278652-9, Fax : 2810278661 Δικτυακός τόπος: www.crete-region.gr
Δνση Πολεοδομίας και Πολεοδομικών Εφαρμογών Ν. Α. Χανίων. Δνση: Πλατεία Ελευθερίας 1, Χανιά 73134. Τηλ.: 2821345810, 2821345811, Fax 2821345828. Δικτυακός τόπος: www.chania.eu

Συνήγορος του Πολίτη. Ανεξάρτητη Αρχή. Δνση: Χατζηγιάννη Μέξη 5, Αθήνα 11528, 3ος όρ. Τηλ. 2107289600, Fax 2107292129. Δικτυακός τόπος: www.synigoros.gr
Οικολογική γεωργία
Εισαγωγή-γενικό μέρος

Με τον όρο βιολογική ή οικολογική γεωργία εννοούμε την ήπια, φιλική προς το περιβάλλον γεωργία η οποία δεν χρησιμοποιεί χημικά φυτοφάρμακα και λιπάσματα. Ωστόσο το να πούμε τι δεν χρησιμοποιείται είναι ένας αρνητικός ορισμός που μας λέει τι «δεν είναι» βιολογική γεωργία. Για ένα πιο αναλυτικό ορισμό θα λέγαμε:
«Οικολογική (βιολογική) γεωργία είναι ένα σύστημα παραγωγής που βασίζεται στην αμειψισπορά των καλλιεργειών, την ανακύκλωση των φυτικών υπολειμμάτων και της ζωικής κοπριάς, τη χλωρή λίπανση, τη λογική χρήση των γεωργικών μηχανημάτων και τους βιολογικούς τρόπους αντιμετώπισης των εχθρών και παρασίτων των φυτών».
Αυτές οι πρακτικές συνδυαζόμενες κατάλληλα εξασφαλίζουν:
α) τη διατήρηση της γονιμότητας του εδάφους και την επαρκή θρέψη των φυτών,
β) τον έλεγχο των εχθρών, ασθενειών και ζιζανίων των καλλιεργητών, χωρίς να χρειάζεται οι καλλιεργητές να καταφεύγουν στα συνθετικά χημικά φυτοφάρμακα και λιπάσματα.

Από τα παραπάνω φαίνεται πως στην οικολογική γεωργία δουλεύουμε μαζί με τη φύση, κάνουμε ήπιες επεμβάσεις, και αντιμετωπίζουμε το αγροοικοσύστημα* ως σύνολο. Αγροοικοσύστημα είναι το εν μέρει φυσικό και εν μέρει τεχνητό οικοσύστημα (οργωμένο έδαφος, φυτείες, φυτικοί φράχτες κ.α.) που έχει δημιουργηθεί από τον άνθρωπο με την άσκηση της γεωργίας προκειμένου να ικανοποιήσει τις ανάγκες της διατροφής του.
Σε αντίθεση με τα παραπάνω, η συμβατική γεωργία πολύ συχνά χρησιμοποιεί «σκληρά» φυτοφάρμακα επικίνδυνα για τους ωφέλιμους μικροοργανισμούς του εδάφους, τη βιοποικιλότητα γενικά και, βέβαια, για τους ανθρώπους. Επίσης η χρήση βαριών μηχανημάτων που συμπιέζουν το έδαφος και τα βαθιά οργώματα, είναι καταστροφικές πρακτικές που χρησιμοποιούνται στη συμβατική γεωργία.

Βασικές κατευθύνσεις
Επιδιώκουμε:
· Ζωντανό και υγιές έδαφος
· Διατήρηση της φυσικής ισορροπίας
Το ζωντανό και υγιές έδαφος δίνει ώς αποτέλεσμα υγιή φυτά. Τονίζουμε πως το έδαφος δεν είναι κάτι νεκρό. Είναι ένα σύστημα που περιλαμβάνει εκατομμύρια μικροοργανισμούς (όπως και πολλά μικρά ζώα). Οι περισσότεροι είναι ωφέλιμοι και απαραίτητοι για την ανάπτυξη της ζωής γενικότερα και των καλλιεργειών ειδικότερα.
Η φυσική ισορρροπία είναι κάτι που επίσης πρέπει να συντηρούμε, γιατί η διατάραξή της θα έχει ως αποτέλεσμα να απειληθούν οι καλλιέργειές μας από διάφορους εχθρούς ή επίμονα ζιζάνια.
Η θρέψη των φυτών
Η διατήρηση και η επαύξηση της γονιμότητας του εδάφους στην οικολογική γεωργία γίνεται, όπως προαναφέρθηκε, με:
· Κατάλληλες αμειψισπορές
· Χλωρές λιπάνσεις
Επεξηγήσεις
Αμειψισπορά: Η προγραμματισμένη εναλλαγή των καλλιεργειών σε ένα συγκεκριμένο αγρό, προκειμένου να μειώνονται οι κίνδυνοι από εχθρούς, ασθένειες, ζιζάνια και η εξάντληση του εδάφους.
Χλωρή λίπανση: Η μέθοδος για βελτίωση της γονιμότητας του εδάφους που στηρίζεται στη σπορά ψυχανθών (δές παρακάτω) κυρίως αλλά και άλλων φυτών και ακολουθείται από την ενσωμάτωσή τους στο έδαφος.
Ψυχανθή: Μεγάλη βοτανική οικογένεια στην οποία συμπεριλαμβάνονται όλα τα βρώσιμα όσπρια (φασόλια, φακές, μπιζέλια, κουκιά, ρεβίθια κ.λπ.) και διάφορα κτηνοτροφικά φυτά όπως τριφύλλια, μηδική, βίκος, λούπινο κ.λπ. Το χαρακτηριστικό τους είναι ότι στους ρίζες τους υπάρχουν βακτήρια τα οποία δεσμεύουν το ατμοσφαιρικό άζωτο που βρίσκεται στο έδαφος και το μετατρέπουν σε ενώσεις αζώτου που είναι άμεσα χρησιμοποιήσιμες από το φυτό. Σημειώνουμε πως το άζωτο είναι το θρεπτικό στοιχείο στο οποίο κυρίως βασίζεται η ανάπτυξη των φυτών, γι αυτό το χρειάζονται σε σημαντική ποσότητα.
Επίσης είναι απαραίτητη η προσθήκη οργανικής ουσίας με:
- Κοπριές
- Κοπροχώματα (Κομπόστ)
Οργανική ουσία: Το οργανικό μέρος των συστατικών του εδάφους που αποτελείται από ζωικά (κοπριές, νεκρά σώματα ζώων) και φυτικά (π.χ. πεσμένα φύλλα κ.α.) υπολείμματα, σε διαδικασία αποσύνθεσης.
Κομπόστ («κοπρόχωμα»): Το υλικό που προκύπτει από την αερόβια ζύμωση φυτικών και ζωικών υπολειμμάτων (είναι μία φυσική διαδιακασία που γίνεται από μικροοργανισμούς). Αποτελεί ένα πολύτιμο οργανικό λίπασμα για το «ζωντάνεμα» του εδάφους.
Σε πολλές περιπτώσεις, κυρίως σε μη απαιτητικές σε θρεπτικά στοιχεία καλλιέργειες, τα παραπάνω μέτρα μπορεί να είναι αρκετά για την καλή παραγωγή μιάς καλλιέργειας. Αν όμως υπάρχουν ελλείψεις σε άζωτο, κάλιο, φώσφορο ή κάποια άλλα στοιχεία, μπορούν να καλυφτούν με:
- Προσθήκη ορισμένων πετρωμάτων (π.χ. κιζερίτης, δολομίτης, απατίτες κ.α) στο έδαφος
-Προσθήκη διαφόρων ουσιών φυσικής προέλευσης με λιπαντική αξία (π.χ. υπολείμματα γεωργικών βιομηχανιων, σφαγείων, παρασκευάσματα από φύκια κ.α.). Υπάρχουν στο εμπόριο σήμερα πάρα πολλά παρασκευάσματα, που επιτρέπονται από τον κανονισμό της βιολογικής γεωργίας, ενώ κάποια υλικά μπορεί να βρεθούν και δωρεάν.
Η σημασία της οργανικής ουσίας για το έδαφος είναι παρα πολύ μεγάλη:
-- Δίνει θρεπτικά στοιχεία στο έδαφος (με αργό ρυθμό χωρίς απώλειες)
-- «Ζωντανεύει» το έδαφος (πολλαπλασιασμος ωφέλιμων μορφών ζωής)
-- Βελτιώνει τη δομή του εδάφους
(Αυτό σημαίνει καλή στράγγιση και καλός αερισμός του εδάφους, αποφυγή διάβρωσης, καλή ανάπτυξη ριζών)

Η προστασία των φυτών από ζωικούς εχθρούς και ασθένειες
Δίνουμε έμφαση στην πρόληψη.
Γι αυτό:
· Εφαρμόζουμε πρακτικές για ζωντανό και υγιές έδαφος με αρκετή οργανική ουσία-αμειψισπορές-χλωρή λίπανση που προαναφέρθηκαν
· Προστατεύουμε/συντηρούμε τη φυσική ισορροπία στην περιοχή
· Χρησιμοποιούμε ανθεκτικές ποικιλίες φυτών (σύνηθως οι ντόπιες/προσαρμοσμένες ποικιλίες είναι και ανθεκτικές)
· Διάφορα καλλιεργητικά μέτρα (κατάλληλος χρόνος σποράς/συγκομιδής, κλαδέματα, συγκαλλιέργειες κ.α.). Προσέχουμε να βάζουμε το κάθε φυτό εκεί που ταιριάζει περισσότερο και δεν κινδυνεύει.
· Βιολογική αντιμετώπιση εχθρών/παρασίτων (υπάρχουν στο εμπόριο παρασκευάσματα με ωφέλιμα έντομα κ.α.).
· Χρήση φυσικών ακίνδυνων παρασκευασμάτων (εκχυλίσματα φυτών, σκόνες πετρωμάτων κ.α.) για προστασία των φυτών (λειτουργούν ως φυτικά εντομοκτόνα ή απωθητικά, ή ενισχυτικά της αντοχής των φυτών). Πολλά από αυτά μπορεί να τα φτιάξει μόνος του ο παραγωγός.
· Εντομοπαγίδες, εντομολογικά δίχτυα.
Αντιμετώπιση των αγριόχορτων
· Καλλιέργεια εδάφους
· Θέρισμα
· Φλόγιστρο (ειδικές συσκευές, κυρίως σε γραμμικές καλλιέργειες)
· Κατάλληλη αμειψισπορά
· Χλωρή λίπανση
· Βόσκηση (π.χ. πρόβατα στους ελαιώνες κ.α.)
· Κάλυψη του εδάφους (με κομμένα χόρτα, με άχυρο, με μαύρο πλαστικό σε λαχανικά κ.α. κατά περίπτωση)

Τα παραπάνω αποτελούν μια γενική περιγραφή των τεχνικών μεθόδων της οικολογικής γεωργίας. Θα γίνουν περισσότερο κατανοητά με παραδείγματα εφαρμογής σε συγκεκριμένες καλλιέργειες, που θα ακολουθήσουν, ενώ είναι απαραίτητα και κάποια πιο αναλυτικά κείμενα για τη χλωρή λίπανση και για τους τρόπους παρασκευής κομπόστ από φυτικά υπολείμματα (π.χ. φύλλα ελιάς από ελαιουργεία, κομμένα χόρτα και κλαδιά κ.α.)
Τελειώνοντας το σύντομο αυτό εισαγωγικό σημείωμα, τονίζουμε πως η οικολογική γεωργία συνδέεται (ή, τουλάχιστον, θα έπρεπε να συνδέεται) με έναν άλλο τρόπο ζωής με αγάπη και σεβασμό για τον άνθρωπο, τη φύση και τη γεωργική δουλειά.

Ανακεφαλαίωση
Η βιολογική γεωργία είναι ένα σύστημα παραγωγής αγροτικών προϊόντων που σέβεται τους ρυθμούς και τις διαδικασίες της φύσης. Χρησιμοποιεί ήπιες τεχνικές και μέσα, που δεν υποβαθμίζουν το περιβάλλον και δεν σπαταλούν μη ανανεώσιμους πόρους και ενέργεια. Οι μέθοδοι αυτές περιλαμβάνουν και παλιές εμπειρίες και γνώσεις και παραδοσιακές τεχνικές, αλλά και εντελώς σύγχρονες επιστημονικές επιτεύξεις. Η βιολογική γεωργία δεν χρησιμοποιεί τοξικά παρασιτοκτόνα και συνθετικά λιπάσματα, γι’ αυτό και μας δίνει προϊόντα ασφαλή που προάγουν την ανθρώπινη υγεία.

Γ. Βλοντάκης
Γεωπόνος-Περιβαλλοντολόγος

Το κείμενο αυτό βασίζεται σε μαθήματα του συγγραφέα στα σεμινάρια νέων αγροτών στο Κέντρο Γεωργικής Εκπ/σης («Δήμητρα») στα Χανιά. Με τη συγκεκριμένη μορφή δημοσιεύτηκε στο περιοδικό έτους 2010 που εκδίδει κάθε χρόνο ο Δήμος Ακρωτηρίου.

Τα μαμούθ στην έρημο...

ΤΑ ΜΑΜΟΥΘ ΣΤΗΝ ΕΡΗΜΟ…

«Τουριστική επένδυση μαμούθ υλοποιείται σύντομα στην ανατολική Κρήτη…..»
(Από τις εφημερίδες)

(ή: γιατί οι οικολόγοι διαφωνούν με τις τεράστιες τουριστικές «επενδύσεις» στην Κρήτη)


Τα τελευταία χρόνια οι διάφοροι «ειδικοί» (;;;) επι του τουρισμού, μαζί με τους «αρμόδιους» (;;;) πολιτικούς κάθε είδους και διαμετρήματος μας βομβαρδίζουν για τη «σωτηρία» που θα φέρουν στον τόπο μας οι τεράστιες τουριστικές εγκαταστάσεις με υπερπολυτελή ξενοδοχεία που περιλαμβάνουν τα πάντα, (εμπορικά κέντρα, πισίνες, spa, και, βέβαια, και γήπεδα γκόλφ…..), συνδυασμένα και με συγκροτήματα εξοχικών κατοικιών. Όλα αυτά κατά προτίμηση μέσα σε περιοχές σημαντικής οικολογικής αξίας, π.χ. του δικτύου ΦΥΣΗ 2000…
Τα ΜΜΕ συνήθως υπερθεματίζουν σε τέτοιες προτάσεις. Για την Κρήτη υπάρχουν πολλά τέτοια σχέδια σε εξέλιξη, που προωθούνται απο μεγάλες (συνήθως πολυεθνικές) επιχειρήσεις, με την απροκάλυπτη υποστήριξη υπουργών (βλ. Σουφλιάς) κ.α. κυβερνητικών παραγόντων. Στην ίδια κατεύθυνση κινείται και το σχέδιο για το Πλαίσιο Χωροταξικού Σχεδιασμού για τον Τουρισμό.
Είναι γνωστό πως οι οικολογικές ομάδες και οργανώσεις από όλη την Ελλάδα διαφωνούν με αυτή την προοπτική, και ίσως αυτό φαίνεται περίεργο τουλάχιστον για την Κρήτη, όπου ένα πολύ μεγάλο ποσοστό των εισοδημάτων του πληθυσμού προέρχονται άμεσα ή έμμεσα από τον τουρισμό.
Οι λόγοι της διαφωνίας μας είναι αρκετοί και, νομίζουμε, σημαντικοί: Εχουν σχέση με το μέγεθος και το περιβαλλοντικό κόστος αυτών των εγκαταστάσεων, με τη σχέση που έχουν (ή που δέν έχουν) με την τοπική κοινωνία και την αναλογία ωφέλους/κόστους που διαμορφώνεται μακροπρόθεσμα για την περιοχή. Περιβαλλοντικοί λόγοι
Αλλοίωση του τοπίου και άλλα προβλήματα στο φυσικό περιβάλλον, σπατάλη πόρων. Εγκαταστάσεις τέτοιου μεγέθους (...μαμούθ είπαμε…) προϋποθέτουν μεγάλης κλίμακας έργα, ενώ μόνο η κατασκευή των γηπέδων γκόλφ σημαίνει απομάκρυνση του επιφανειακού στρώματος του εδάφους με την υπάρχουσα βλάστηση και την εναπόθεση τεράστιου όγκου υλικών….. (πού άραγε);;; Στη συνέχεια, μεταφορά κατάλληλου χώματος/μείγματος για υπόστρωμα ώστε να φυτευτεί ο χλοοτάπητας και να φτιαχτεί ένα εντελώς τεχνητό τοπίο που καλύπτει εκατοντάδες στρέμματα. Φυσικά, το πότισμα του χλοοτάπητα καταναλώνει τεράστιες ποσότητες νερού (άραγε, πού θα βρεθεί αυτό, όταν πιά δεν υπάρχει νερό όχι μόνο για άρδευση αλλά ούτε για ύδρευση, πλέον, σε ορισμένες περιοχές της Κρήτης); Μιλάμε για καταναλώσεις των 600-1600 κυβ. μέτρων ανα στρέμμα το χρόνο, (με το ανώτερο όριο πιθανώτερο λόγω ξηροθερμικού κλίματος και έντονων ανέμων, συχνό φαινόμενο στην Κρήτη). Αυτό σημαίνει πως ένα μεγάλο γήπεδο γκόλφ (που καλύπτει τουλάχιστον 600 στρέμματα) καταναλώνει το νερό μιάς μικρής πόλης με 10-12.000 κατοίκους! Οι πισίνες επίσης καταναλώνουν σημαντικές ποσότητες νερού, λόγω της συνεχούς εξάτμισης στη διάρκεια του καλοκαιριού.
Η συντήρηση του χλοοτάπητα απαιτεί εντατική χρήση αγροχημικών, (κυρίως εντομοκτόνα και ζιζανιοκτόνα σε ποσότητες εξαπλάσιες ή εφταπλάσιες από αυτές της πιο εντατικής γεωργίας), που σταδιακά θα ρυπάνουν το έδαφος και τα υπόγεια νερά, και θα έχουν άμεσες ή έμμεσες επιπτώσεις στην ανθρώπινη υγεία. Μην ξεχνάμε τη μεγάλη κατανάλωση νερού για ντούς, πλύσιμο ρούχων κ.λ.π., των χιλιάδων προσωρινών (αλλά και κάποιων μόνιμων) κατοίκων αυτών των μικρών πόλεων και την αντίστοιχη παραγωγή στερεών και υγρών αποβλήτων.
Για το πρόβλημα, βέβαια, της επάρκειας του νερού της περιοχής, στις μελέτες εμφανίζεται μια «μαγική» λεξούλα: Αφαλάτωση. Υποτίθεται πως το πρόβλημα λύνεται με εγκαταστάσεις που βγάζουν το αλάτι από το (γειτονικό) θαλασσινό νερό.
Αυτό στα χαρτιά φαίνεται απλό, αλλά πρέπει να επισημάνουμε πως η αφαλάτωση απαιτεί μεγάλες ποσότητες ενέργειας (υπάρχει διαθέσιμη;;;) και, επομένως, πολύ σοβαρό κόστος λειτουργίας. Υπάρχει και το πρόβλημα της διάθεσης των αλατούχων αποβλήτων (πού θα γίνει η απόρριψη) και ορισμένα άλλα που αφορούν την τελική ποιότητα του νερού.
Στην πράξη, λοιπόν, το πιό πιθανό οι επενδυτές να επιδιώξουν να καλύψουν τις ανάγκες τους οικειοποιούμενοι υδατικά αποθέματα της περιοχής (με πολιτικές πιέσεις, με παράνομες γεωτρήσεις κ.α.), εις βάρος της άρδευσης και της ύδρευσης της περιοχής.
Όπως ήδη φάνηκε, το πρόβλημα έχει να κάνει άμεσα με το μέγεθος της εγκατάστασης. Αντίστοιχες λειτουργίες και προβλήματα μπορούν να δεχτούν διαχείριση πολύ πιο εύκολα στην περίπτωση μερικών μικρών ή μεσαίων ξενοδοχείων. («Το μικρό είναι όμορφο», λέει ένα παλιό οικολογικό ρητό….).
Αναφερθήκαμε πρίν στο τοπίο, και ίσως πολλοί αναρωτηθούν τί το κακό έχει μια έκταση με χλοοτάπητες, πισίνες, και σύγχρονα μπετονένια κτίρια. Δεν πρόκειται να αναφέρουμε εδώ επιχειρήματα αισθητικής. Απλά, λέμε πως αυτό που εντυπωσιάζει τους επισκέπτες της Κρήτης (κυρίως αυτούς από τις βόρειες χώρες) είναι η ιδιομορφία του Κρητικού ξηροθερμικού τοπίου με τη φυσική του διαμόρφωση, τη χαμηλή βλάστηση, τα αρωματικά βότανα, τους ασπαλάθους, τις χαρουπιές κ.λ.π., αλλά και τα ανθρωπογενή του στοιχεία (οι φράχτες, οι πεζούλες, οι καλλιέργειες, τα γέρικα λιόδεντρα, τα λιθόστρωτα μονοπάτια…). Αυτό είναι κάτι «εξωτικό» γι αυτούς. Το πλεονέκτημα για μας είναι πως κανείς δεν μπορεί να το αντιγράψει (όπως δεν μπορεί να αντιγράψει τον πολιτισμό και την ιστορία της Κρήτης), και γι αυτό μπορούμε μόνο εμείς (αν έχουμε μυαλό….) να το εκμεταλλευτούμε ως στοιχείο «τουριστικού προϊόντος», όπως λένε οι τεχνοκράτες του τουρισμού. Αντίθετα, τις πισίνες, τα γκόλφ, τα υπερπολυτελή ξενοδοχεία μπορεί να τα φτιάξει κανείς οπουδήποτε, αρκεί να έχει τα κεφάλαια….
Το πραγματικό «φιλέτο»
Σε βάθος χρόνου, λοιπόν, μπορεί η περιοχή να καταλήξει έρημος…..Στο μεταξύ, οι «επενδυτές» δεν θα έχουν βγεί χαμένοι, ακόμα και αν η προσέλευση πελατών δεν είναι η αναμενόμενη……κι αυτό γιατί η κερδοσκοπία της γής μαζί με τις επιδοτήσεις του «αναπτυξιακού» νόμου τους είναι αρκετά. Την υπεραξία της γής τη δημιουργούν απλά και μόνο με την ανακοίνωση των μεγαλεπίβολων σχεδίων τους: οι τιμές αυξάνονται κατακόρυφα, και με δεδομένο πως έχουν φροντίσει να εξασφαλίσουν άδειες οικοδόμησης στη γή που φροντίζουν να αγοράσουν για ένα κομμάτι ψωμί, απλά τη μεταπωλούν ακριβά….…. Εκεί είναι στην πραγματικότητα το κέρδος γι αυτούς.
Εδώ πρέπει να αναφέρουμε πως σε αμφισβήτηση μπαίνει και η ύπαρξη επαρκούς πελατείας παικτών του γκόλφ: Πέρα από το γεγονός πως σε όλο τον κόσμο έχουν ήδη δημιουργηθεί πάρα πολλά γήπεδα που διεκδικούν αυτή την πελατεία (6.230 περίπου στην Ευρώπη), τα τελευταία χρόνια φαίνεται πως οι παίκτες μειώνονται,-για οικονομικούς και κοινωνικούς λόγους- όπως αναφέρουν πρόσφατα δημοσιεύματα στις Η.Π.Α. Ισως, λοιπόν, τα δεκάδες γήπεδα γκόλφ που προγραμματίζονται στην Ελλάδα θα είναι τα τελευταία που θα ανοίξουν και τα πρώτα που θα κλείσουν….
Κοινωνικοοικονομικοί λόγοι
Ας δούμε όμως και τον αντίλογο…Μήπως τα οφέλη για την τοπική κοινωνία είναι τέτοια ώστε αξίζει να τα «βάλουμε στη ζυγαριά»; Ηδη από την προηγούμενη παράγραφο φάνηκε πως οι συγκεκριμένες εγκαταστάσεις αλλοιώνουν μεσοπρόθεσμα το φυσικό περιβάλλον και το συγκεκριμένο τοπίο ενός τόπου, στα οποία βασίζεται κατά κύριο λόγο η προσέλκυση επισκεπτών. Υπάρχει, λοιπόν, ένα κόστος, μια απαξίωση, που με την πάροδο του χρόνου θα χειροτερεύει.
Αυτό το πρόβλημα συνήθως ξεχνιέται, ή δεν θίγεται καθόλου, με την προοπτική της άμεσης δημιουργίας θέσεων εργασίας στις εγκαταστάσεις αυτές, έστω και εποχιακών των περισσότερων. Επίσης, θεωρείται πως, με τόσο κόσμο που θα έρθει, θα κινηθεί η ντόπια αγορά και θα κυκλοφορήσει πολύ χρήμα, με άμεση ή έμμεση συμβολή στην αύξηση εισοδημάτων για πολύ κόσμο.
Είναι όμως έτσι;
Ποιός εξασφαλίζει πως οι επιχειρηματίες θα προσλάβουν κόσμο από την περιοχή;
Πόσο θα κερδίσουν οι ντόπιοι υποψήφιοι προμηθευτές και μαγαζάτορες, όταν ο κανόνας σ’ αυτά τα συγκροτήματα είναι πως αποτελούν μια κλειστή κοινωνία, ένα είδος πολυτελούς «γκέτο», έναν ξένο θύλακα στην τοπική αγορά, με τα δικά του καταστήματα, εστιατόρια, σούπερ μάρκετ κ.λ.π., με προϊόντα που μπορούν να έρθουν από οπουδήποτε βρίσκονται φτηνότερα; Όταν σχεδόν όλος ο εξοπλισμός των εγκαταστάσεων προέρχεται από εργοστάσια πολυεθνικών, που βρίσκονται όχι μόνο εκτός Κρήτης αλλά συνήθως και εκτός Ελλάδας;
Από έρευνα που έγινε στη Σάμο πρίν λίγα χρόνια φάνηκε πως το ποσοστό των χρημάτων που ξοδεύουν οι τουρίστες (ανα άτομο) που μένει στην τοπική οικονομία είναι σαφώς μεγαλύτερο στην περίπτωση διαμονής σε μικρά ξενοδοχεία με ελεύθερη επιλογή. Πολύ μικρότερη είναι η ωφέλεια της τοπικής οικονομίας στην περίπτωση συμβάσεων μικρών ή μεγάλων ξενοδοχείων με tour operators.
Η διεθνής – αλλά και η ελληνική εμπειρία- από την εφαρμογή αυτού του μοντέλου «ενσταυλισμένου» τουρισμού δείχνει πως τα αρνητικά είναι περισσότερα από τα θετικά. Οι δυνατότητες ανάπτυξης της τοπικής οικονομίας κάθε άλλο παρά ενισχύονται με την εγκατάσταση και λειτουργία γηπέδων γκολφ. Τα γήπεδα γκολφ και οι γύρω μεγάλες εγκαταστάσεις, που συνήθως τα συνοδεύουν, λειτουργούν ανταγωνιστικά προς τις άλλες μικρές τουριστικές επιχειρήσεις, υπονομεύοντας έτσι την τοπική επιχειρηματικότητα και παραγωγικότητα.
Αυτό είναι σημαντικό, δεδομένου ότι η εναλλακτική αντίληψη για μια φιλική προς το περιβάλλον, οικονομικά βιώσιμη και αποδεκτή κοινωνικά τουριστική «ανάπτυξη» κινείται προς την κατεύθυνση δημιουργίας μονάδων μικρότερης κλίμακας (από άτομα και από συλλογικούς φορείς), που βασίζονται στην προβολή και αξιοποίηση των ιδιαιτεροτήτων του τοπικού φυσικού περιβάλλοντος, της ιστορίας και του πολιτισμού και μπορούν να συνδυαστούν με την παραγωγή/διακίνηση/προώθηση ψηλής ποιότητας τοπικών αγροτικών προϊόντων, χειροτεχνημάτων κ.α. (ενισχύοντας έτσι – αντί να αντιμάχεται- και τον άλλο σημαντικό κλάδο της οικονομίας του νησιού, τον γεωργοκτηνοτροφικό, που δυστυχώς περνά σοβαρή κρίση). Ευτυχώς, τόσο στην Κρήτη όσο και σε άλλα μέρη της Ελλάδας έχουμε αρκετά πετυχημένα παραδείγματα αγροτουρισμού, φυσιολατρικού, ιστορικού, πολιτιστικού τουρισμού κ.α. σχετικών εναλλακτικών δραστηριοτήτων, που μπορούν να χρησιμεύσουν ως πρότυπο. Πρόκειται για έναν αργό και δύσκολο δρόμο, που όμως σταδιακά οδηγεί σε τοπική αυτάρκεια, συλλογική ευημερία και κοινωνική συνοχή και δεν εξαρτάται από ουρανοκατέβατους επιχειρηματίες «σωτήρες», ούτε κινδυνεύει ιδιαίτερα από μεγάλες οικονομικές/πολιτικές κρίσεις και «ταξιδιωτικές οδηγίες» made in USA…
Οι οικολογικές και περιβαλλοντικές οργανώσεις της Κρήτης (Δίκτυο ΟΙΚΟΚΡΗΤΗ) έχουν πολλές φορές ασχοληθεί με τα παραπάνω θέματα, έχουν οργανώσει 2 ημερίδες με θέματα τις μεγάλες τουριστικές επενδύσεις και τα γήπεδα γκόλφ και έχουν συνδιοργανώσει άλλες με διάφορους φορείς. Στις εισηγήσεις των ομιλητών σ’ αυτές αλλα και σε πολλά άρθρα από τον ελληνικό και ξένο ημερήσιο τύπο και το διαδίκτυο (που μπορείτε να τα βρείτε στον δικτυακό τόπο: www. ecocrete.gr) βασίστηκε το κείμενο αυτό.
Στις 9 Μαΐου συζητείται στο Συμβούλιο της Επικρατείας η προσφυγή που έχουν υποβάλει οι οργανώσεις του Δικτύου ΟΙΚΟΚΡΗΤΗ, μαζί με 300 περίπου πολίτες και πολλούς άλλους τοπικούς φορείς κατά της δημιουργίας τεράστιας τουριστικής επένδυσης από την Αγγλική εταιρεία Minoan-Loyalward (έξη τουριστικά χωριά συνολικής δυναμικότητας 7000 κλινών, τρία γήπεδα γκολφ, 730 πισίνες, συνεδριακό κέντρο, εργοστάσιο αφαλάτωσης, δύο μονάδες επεξεργασίας υγρών αποβλήτων και διάφορες αθλητικές και άλλες εγκαταστάσεις) σε έκταση 26.000 στρεμμάτων στη χερσόνησο στην ανατολική άκρη της Κρήτης, που παραχωρείται για 40 (ουσιαστικά για 80 χρόνια) από τη Μονή Τοπλού, μέσω του Ιδρύματος «Παναγία η Ακρωτηριανή». Πρόκειται για το πιο ακραίο σχέδιο από τα 8-10 που προωθούνται σε διάφορα μέρη της Κρήτης (Ζάκρος, Μάταλα κ.α.). Η προσφυγή έχει να κάνει τόσο με τη νομιμότητα της μεταβίβασης της γής στο ιδρυμα όσο και με τη «φέρουσα ικανότητα» του οικοσυστήματος της περιοχής, κατά πόσο δηλ. μπορεί να αντέξει τη διαμονή και εξυπηρέτηση 14.000 μόνιμων/εποχιακών κατοίκων (σε έναν δήμο που τώρα έχει 2500 κατοίκους) χωρίς ανεπανόρθωτες καταστροφές. Αυτή η μικρή πόλη, ουσιαστικά, με ξενοδοχεία, εξοχικές κατοικίες και 3 γήπεδα γκόλφ, θα λειτουργεί ως μία μονοπωλιακή τουριστική επιχείρηση, μέσα σε περιοχή με το Μινωικό οικισμό Ιτανο και με πλήθος άγνωστες θαμμένες ακόμα αρχαιότητες, περιοχή ενταγμένη στο Δίκτυο «ΦΥΣΗ 2000» με το διάσημο φοινικόδασος Βάϊ στα πόδια της….
Με το σύνθημα «Σώστε το Κρητικό Τοπίο» πλήθος Ελλήνων και ξένων υποστηρίζουν την εκστρατεία συλλογής υπογραφών εναντίον της δημιουργίας αυτών των «Φαραωνικών» εγκαταστάσεων (http://www.thepetitionsite.com/1/Save-the-Cretan-landscape).
Σε ένα νησί όπως η Κρήτη που απειλείται πραγματικά με ερημοποίηση (κυρίως το ανατολικό κομμάτι του, αλλα όχι μόνο), και όπου τα περιβαλλοντικά και κοινωνικά προβλήματα που προκαλούνται από το μοντέλο του μαζικού τουρισμού και της ανεξέλεγκτης «ανάπτυξης» είναι ολοφάνερα, θα πρέπει όχι μόνο να υπάρξει μια απόρριψη των σχεδίων που προαναφέρθηκαν, αλλά και μια συνολικά διαφορετική πορεία. Στην αντίθετη περίπτωση, είναι πολύ πιθανό σε λίγα χρόνια οι εγκαταστάσεις των επενδύσεων-μαμούθ να καταλήξουν να κείτωνται σε ένα ερημωμένο (φυσικό και κοινωνικό) τοπίο…
Χανιά, Μάης 2008
Γ. Βλοντάκης
Γεωπόνος-Περιβαλλοντολόγος

(Δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα «Χανιώτικα Νέα» στις 6/5/2008)



Πηγές
1. Block, B.: Desalination Raises Environmental, Cost Concerns. Από το www.worldwatch.org, 28-4-2008.
2. Rackham, O.: “Tourism, Golf, and the Cretan Landscape: reconciling their encounter?” Εισήγηση στην ημερίδα «Γήπεδα γκολφ: Ποιά τουριστική ανάπτυξη θέλουμε στην Κρήτη;» Πάνορμο Ρεθύμνου, 21-5-05.
3. Rackham, O, Moody J.: “Harsh course of nature”. Is a remote peninsula with great archaeological and environmental importance really a suitable site for a golf course and resort? Αρθρο στην εφημερίδα “The Guardian”, 5-3-2008.
4. Ανδριώτης, Κ.: «Επιπτώσεις τουριστικών επενδύσεων μεγάλης κλίμακας». Εισήγηση στην ημερίδα «Μεγάλες τουριστικές επενδύσεις στην Ανατολική Κρήτη», Σητεία 27-1-06).
5. Δαναλάτος, Ν.: «Γήπεδα γκολφ: Επιπτώσεις στους υδατικούς και εδαφικούς πόρους και το ζήτημα της ερημοποίησης της Κρήτης». Εισήγηση στην ημερίδα «Γήπεδα γκολφ: Ποια τουριστική ανάπτυξη θέλουμε στην Κρήτη;» Πάνορμο Ρεθύμνου, 21-5-05.
6. «ΙΟΣ» : «Το έγκλημα με τις 18 τρύπες». Κυριακάτικη Ελευθεροτυπία, 3-4-2005.

7. Καπετανάκη-Μπριασούλη, Ε.: «Γήπεδα γκολφ και ανάπτυξη: Ορατές και αόρατες πτυχές της σχέσης τους». Εισήγηση στην ημερίδα «Γήπεδα γκολφ: Ποια τουριστική ανάπτυξη θέλουμε στην Κρήτη;» Πάνορμο Ρεθύμνου, 21-5-05.
8. Καπετανάκη-Μπριασούλη, Ε.: «Θέρετρα γκόλφ και τοπικές κοινωνίες: Προϋποθέσεις βιώσιμης συνύπαρξης». Εισήγηση στην ημερίδα «Μεγάλες τουριστικές επενδύσεις στην Ανατολική Κρήτη», Σητεία 27-1-06).
9. McGee, T.: «Η ανάδυση του γκόλφ δίσκου: μια πιο πράσινη εναλλακτική λύση στο κλασικό γκόλφ (με μπαλάκι)». Αρθρο στο αμερικάνικο περιοδικό Treehugger (Μάρτης 2008). (Από το www.ecocrete.gr).
10. Minoan-Loyalward: 13 απαντήσεις για το Κάβο Σίδερο. (Από το www.ecocrete.gr).
11. Σχίζας, Γ.: «Εναλλακτικές μορφές τουρισμού: η προοπτική μιάς βιώσιμης τουριστικής ανάπτυξης». Εισήγηση στην ημερίδα «Γήπεδα γκολφ: Ποια τουριστική ανάπτυξη θέλουμε στην Κρήτη;» Πάνορμο Ρεθύμνου, 21-5-05.
12. Σχίζας, Γ.: «Οικοτουρισμός και εικονικός τουρισμός». Ανακοίνωση στην 5η Παγκρήτια Συνάντηση Περιβ/κών Οργανώσεων. Ηράκλειο, 9-12-2006.

13. Τερκενλή, Θ.: «Το πολιτισμικό τοπίο στον κόσμο των σύγχρονων αλλαγών και το ζήτημα της τοπικής ταυτότητας». Εισήγηση στην ημερίδα «Γήπεδα γκολφ: Ποια τουριστική ανάπτυξη θέλουμε στην Κρήτη;» Πάνορμο Ρεθύμνου, 21-5-05.
14. Vitello, P.: «Περισσότεροι Αμερικανοί εγκαταλείπουν το γκόλφ». Αρθρο στην εφημερίδα New York Times, 21-2-2008. (Από το www.ecocrete.gr).
15. WWF Ελλάς: «Η Θέση του WWF Ελλάς για το Ειδικό Πλαίσιο Χωροταξικού Σχεδιασμού για τον Τουρισμό». Δελτίο Τύπου της 16ης-6-07.
16. Χατζημιχάλης, Κ.: «Τοπική/Περιφερειακή ανάπτυξη και τουριστικές επενδύσεις: Τα κρίσιμα ερωτήματα». Ανακοίνωση στην 5η Παγκρήτια Συνάντηση Περιβ/κών Οργανώσεων. Ηράκλειο, 9-12-2006.
12. Χλύκας ;«Περιβαλλοντικές Επιπτώσεις από μεγάλα έργα», μια αξιολόγηση της Μ.Π.Ε. της επένδυσης της Loyalward Ltd στο Κάβο Σίδερο. (Απομαγνητοφωνημένη εισήγηση στην ημερίδα «Μεγάλες τουριστικές επενδύσεις στην Ανατολική Κρήτη», Σητεία 27-1-06). (Από το www.ecocrete.gr).

Η κατάργηση του δικομματισμού θέμα επιβίωσης

Η ΟΙΚΟΛΟΓΙΚΗ ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΗ,
ΤΟ «ΠΟΛΙΤΙΚΟ ΣΚΗΝΙΚΟ»,
και… ολίγος Βάρναλης……

Η πρόσφατη τραγωδία με τις τρομερές πυρκαγιές στην Ελλάδα (που σε έκταση θυμίζει πολεμικές καταστροφές) δεν ήρθε έτσι ξαφνικά. Προετοιμαζόταν εδώ και δεκαετίες.
Δεκαετίες τώρα βιώνουμε στην Ελλάδα μια πολύπλευρη παρακμή. Στο πολιτικό επίπεδο αυτή εκφράζεται με την εναλλαγή δύο κομμάτων στη «νομή» της εξουσίας, τις πελατειακές σχέσεις, τις κομματικές τοποθετήσεις ατόμων συχνά ανίκανων σε θέσεις – κλειδιά του κρατικού μηχανισμού και, ως συνέπεια, την άθλια διοίκηση/διαχείριση. Διοίκηση ανίκανη στην υπεράσπιση του πολίτη, του εργαζόμενου, του φυσικού περιβάλλοντος και όλων των δημόσιων αγαθών, αλλά πολύ ικανή στην προώθηση των συμφερόντων όλων των μεγαλοεπιχειρηματιών και κερδοσκόπων που χρηματοδοτούν φανερά ή κρυφά τη Ν.Δ., το ΠΑΣΟΚ και τους διάφορους βουλευτές τους….
Στο θέμα του φυσικού περιβάλλοντος η πολιτική και των δύο κομμάτων συνοψίζεται στη φράση: «Η περιβαλλοντική προστασία κάνει κακό στις μπίζνες». Εχουν κάνει ό,τι περνά από το χέρι τους για να καταργήσουν ή να αδρανοποιήσουν νόμους, διατάξεις, φορείς, υπηρεσίες και διαδικασίες προστασίας περιβάλλοντος που μπορεί να «ενοχλήσουν» τις επιχειρηματικές δραστηριότητες. Τα δασοκτόνα νομοσχέδια διαδέχονται το ένα το άλλο, και όταν γίνονται νόμοι (που γίνονται πάντα όταν η κυβέρνηση έχει την απόλυτη πλειοψηφία στη βουλή), μόνο το Συμβούλιο Επικρατείας μπορεί να σώσει κάτι, επικαλούμενο το άρθρο 24 ή το αρθρ. 117 ή άλλα του Συντάγματος. (Μιλάμε για τα άρθρα τα σχετικά με τα δάση που προσπαθεί η τωρινή κυβέρνηση να αλλάξει με την αναθεώρηση του Συντάγματος, όπως με την τροποποίηση του άρθρου 100 θέλει να αχρηστεύσει και το Συμβούλιο της Επικρατείας για να μην έχει πιά κανένα περιορισμό…).
Αυτοί είναι λοιπόν οι ηθικοί αυτουργοί της καταστροφής των δασών και του φυσικού περιβάλλοντος γενικότερα.
Οσοι αγωνιζόμαστε για την προστασία ακτών, λιμνών, δασών και άλλων βιοτόπων, αλλά και για το αστικό πράσινο κ.α. θέματα ποιότητας ζωής, διαπιστώνουμε την έλλειψη πολιτικής βούλησης για προστασία σε όλο σχεδόν το φάσμα και την ιεραρχία της διοίκησης, και πάνω απ’ όλα στο επίπεδο των υπουργείων. Οι προσπάθειές μας χτυπάνε σε τοίχο. Δε γίνεται τίποτα. Αντίθετα, η καταστροφή συνεχίζεται απρόσκοπτα μέρα με τη μέρα, με διάφορες μορφές: αυθαίρετα μέσα σε βιότοπους, μπαζώματα ρεμάτων και υγροτόπων, αποψίλωση δασών κ.λ.π.. Το έχουμε δεί και στα Χανιά πολλλές φορές αυτό. Φωτεινή εξαίρεση ελάχιστοι δήμοι, που οι αποτελεσματικές ενέργειές τους προς θετική κατεύθυνση δείχνουν πως τα πράγματα θα μπορούσαν να είταν πολύ διαφορετικά αν υπήρχε πολιτική βούληση προστασίας σε κορυφαίο-κεντρικό επίπεδο.
Γράφουν οι εφημερίδες πως «το εκλογικό σώμα εκφράζει δυσφορία» για τους πολιτικούς γενικά. Προφανώς, ο κόσμος αρχίζει σιγά-σιγά να «βλέπει τα σκούρα» και να προβληματίζεται. Όμως, παραμένει μια απαράδεκτη ανοχή, μια μοιρολατρεία, που έχει να κάνει με την πεποίθηση πως «ναι, είναι χάλια τα πράγματα, αλλά, τέλος πάντων, σε καθημερινή βάση επιβιώνουμε», με τη σχετική μας υλική ευμάρεια και ασφάλεια. Μα η υλική ευμάρεια και ασφάλεια βασίζεται, σε τελική ανάλυση, στο υγιές φυσικό περιβάλλον. Πιστεύω πως οι σημερινοί ρυθμοί καταστροφής των οικοσυστημάτων στην Ελλάδα είναι τέτοιοι, που πλέον οι αλυσιδωτές επιπτώσεις (ακραία καιρικά φαινόμενα, πλημμύρες, σοβαρή μείωση αγροτικής παραγωγής, καθίζηση τουρισμού, αρρώστειες, καταστροφή υποδομών κ.α.) θα ανατρέψουν σύντομα την ασφαλή καθημερινότητα που προαναφέραμε. Και τότε να δούμε ποιά κυβέρνηση και ποιός πολιτικός θα έχει την ικανότητα να διαχειριστεί το χάος που θα δημιουργηθεί….
Μπορεί να αλλάξει κάτι; Προφανώς, αποκλείεται η ζοφερή κατάσταση που περιγράψαμε να αλλάξει από τη μια στιγμή στην άλλη. Μπορούμε όμως να κάνουμε κάποια μικρά βελτιωτικά βήματα. Αν το θελήσουμε.
Ποια είναι η προϋπόθεση γι αυτό; Η ενεργοποίηση των πολιτών, σε όλα τα επίπεδα: με την θετική προσωπική στάση και συμπεριφορά στα περιβαλλοντικά προβλήματα, με τη δραστηριοποίηση στη γειτονιά, στις ανεξάρτητες εθελοντικές οργανώσεις, στην τοπική αυτοδιοίκηση, στα κόμματα, στην κυβέρνηση. Και μέσα και έξω από τους θεσμούς.
Και άμεσα, ας αλλάξουμε με την ψήφο μας το πολιτικό σκηνικό!
Ρίξτε «μαύρο» και σε Ν.Δ. και σε ΠΑΣΟΚ! Να πάψουν αυτά τα κόμματα να σχηματίζουν αυτοδύναμες-ανεξέλεγκτες κυβερνήσεις. Υποστηρίξτε όσα από τα «μικρά» κόμματα έχουν δείξει πως ενδιαφέρονται για το περιβάλλον, την κοινωνική δικαιοσύνη, τη συμετοχική δημοκρατία, τις ελευθερίες του πολίτη, το μέλλον της νέας γενιάς.
Στείλτε και κανέναν οικολόγο στη βουλή!
Είναι πιά θέμα επιβίωσης!
«Σύν Αθηνά και χείρα κίνει!».
Για να μην καταλήξουμε σάν τους αντιήρωες του ποιητή:

«Δειλοί, μοιραίοι κι άβουλοι αντάμα,
προσμένουμε, ίσως, κάποιο θάμα!»
(Κ. Βάρναλη: «Οι Μοιραίοι»)

Χανιά 10-9-07
Γιώργος Βλοντάκης

(Δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα «Χανιώτικα Νέα» στις 11/9/2007)

Γ.Τ.Ο. και αγροτική παραγωγή

ΓΕΝΕΤΙΚΑ ΤΡΟΠΟΠΟΙΗΜΕΝΟΙ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΙ (Γ.Τ.Ο.)
ΚΑΙ ΓΕΩΡΓΙΑ

Γιώργος Βλοντάκης – Γεωπόνος
Οικολογική Πρωτοβουλία Χανίων


Ομιλία στο συνέδριο της Φοιτητικής ΄Ενωσης Κρητών
στην Παλιόχωρα Χανίων 1/8/2004


Παραδείγματα ”νέων” φυτών και ζώων που έχουν δημιουργηθεί με τη βοήθεια ”γενετικής μηχανικής” και έχουν πατενταριστεί από διάφορες εταιρείες για εμπορική εκμετάλλευση:
• Βακτήρια και άλλοι μικροοργανισμοί που παράγουν αυξητικές ορμόνες, όπως την R-BST για αύξηση της παραγωγής γάλακτος στις αγελάδες.
• Μικροοργανισμοί που παράγουν γλυκαντικές ουσίες (ασπαρτάμη), πρόσθετα της βιομηχανίας τροφίμων, ζύμες, μαγιές, ουσίες που μπορούν να δημιουργήσουν πλήθος από τεχνητά τρόφιμα, υποκατάστατα των γνήσιων.
• Ψάρια (σολωμοί), κοτόπουλα, γουρούνια με ενσωματωμένα γονίδια που τα οδηγούν σε γρηγορότερη αύξηση μεγέθους.
• Φυτά όπως σόγια ή καλαμπόκι και ελαιοκράμβη (βασικά δηλαδή είδη διατροφής) που είναι ανθεκτικά σε συγκεκριμένα ζιζανιοκτόνα (το Ράουνταπ της Monsanto, για να πουλάει η Monsanto ”πακέτο” τους σπόρους και το ζιζανιοκτόνο).
• Φυτά που έχουν ενσωματωμένα γονίδια από άλλους οργανισμούς που παράγουν τοξίνες που σκοτώνουν συγκεκριμένα έντομα (τοξίνες από Βάκιλλο θουριγγίας, από σκορπιούς κλπ.).
• Ντομάτα που παραμένει φαινομενικά αναλλοίωτη (δεν χαλάει) για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα(ντομάτα Flav Save -στην πράξη, οι θρεπτικές ουσίες της έχουν εξαφανιστεί, πριν να χαλάσει η εμφάνισή της).
• Φυτά που έχουν γονίδια ανθεκτικότητας σε συγκεκριμένα αντιβιοτικά (συνήθως μπαίνουν για τεχνικούς λόγους, μαζί με άλλα επιθυμητά γονίδια).
• Ρύζι - ”εξολοθρευτής”: Οι σπόροι που παράγονται από το ρύζι αυτό δεν μπορούν να χρησιμοποιηθούν για σπορά την επόμενη χρονιά.

Οι οργανισμοί αυτοί διαφημίζονται ως πολύ χρήσιμοι για τους αγρότες, γιατί μειώνουν το κόστος παραγωγής, αυξάνονται οι αποδόσεις, διευκολύνεται η φυτοπροστασία κλπ. Αν το καλοεξετάσει κανείς όμως το πράγμα, βλέπει πως αγρονομικό όφελος υπάρχει σε ελάχιστες περιπτώσεις, κι αυτό βραχυπρόθεσμα, ενώ σε άλλες περιπτώσεις δεν υπάρχει καθόλου (τεχνολογία Terminator-«Εξολοθρευτής»). Όφελος υπάρχει για τις πολυεθνικές εταιρείες που πουλούν «πακέτο» τους σπόρους και τα αγροχημικά, και μπορούν να επεκταθούν και να κυριαρχήσουν σε μεγαλύτερες αγορές, εφ’ όσον έχουν στα χέρια τους την τεχνολογία και τις σχετικές πατέντες και οι παραγωγοί εξαρτώνται από αυτές. Όφελος δεν υπάρχει για τους καταναλωτές (αρκεί να σκεφτούμε την τεράστια ποικιλία τροφών που υπάρχει στην αγορά, τροφών που συχνά πετιούνται) -αντίθετα, μεγάλοι κίνδυνοι. Επίσης, τεράστιοι κίνδυνοι υπάρχουν και για την άσκηση της γεωργίας και για το φυσικό περιβάλλον γενικά.


Πώς μας προέκυψαν (καθόλου ξαφνικά!) τα Γ.Τ. φυτά και ζώα;
Υπάρχει μια ολόκληρη λογική, που κυριαρχεί εδώ και χρόνια, που οδήγησε εκεί.
· Βιομηχανοποιημένη γεωργία-δράση πολυεθνικών εταιρειών
Στη διάρκεια του προηγούμενου αιώνα πραγματοποιήθηκε μια τεράστια στροφή στη γεωργία: είχαμε μία τεράστια αύξηση των μορφών γεωργίας που απευθύνονται στην αγορά –εθνική ή και παγκόσμια-, που πραγματοποιήθηκε κυρίως κατευθυνόμενη από μεγάλες εταιρείες που σχετίζονταν είτε με το εμπόριο γεωργικών εφοδίων (αγροχημικά, σπόροι κ.α.) είτε με το εμπόριο των αγροτικών προϊόντων. Προώθησαν ένα συγκεκριμένο μοντέλο γεωργίας στις πιό «ανεπτυγμένες» χώρες, με χαρακτηριστικά την εξάρτηση των παραγωγών-συγκεντροποίηση-έλεγχος της παγκόσμιας αγοράς τροφίμων. Στόχος: α) Το κέρδος β) Πολιτική ισχύς μέσω του ελέγχου της παραγωγής τροφίμων.
Είδικά τα τελευταία 15-20 χρόνια –όταν φάνηκε στον ορίζοντα ή ανάπτυξη των Γ.Τ. φυτών και ζώων σαν χρυσοφόρα προοπτική-είδαμε μια τρομακτική συγκέντρωση των δραστηριοτήτων που σχετίζονται με τη διακίνηση σπόρων και εφοδίων, μέσω εξαγορών και συγχωνεύσεων, με αποτέλεσμα μια φούχτα πολυεθνικές (4-5) να κυριαρχούν απόλυτα σ΄αυτόν τον κλάδο. Παράλληλα, το διεθνές εμπόριο των βασικών ειδών που προορίζονται για διατροφή ανθρώπων και ζώων το ελέγχουν επίσης μια φούχτα εταιρείες.
Η αντίληψη που κυριαρχεί σ΄αυτό το μοντέλο είναι ο αγρός ως εργοστάσιο – εφαρμόζονται τεχνικές «εξαναγκασμού» της φύσης για μεγάλες αποδόσεις κ.α. χαρακτηριστικά, συνήθως αυτά που ευνοούν τη μεταποιητική βιομηχανία (βελτιωμένες ποικιλίες, υβρίδια και Γενετικά Τροποποιημένα φυτά και ζώα, εισροές συνθετικών λιπασμάτων, συνθετικών παρασιτοκτόνων, αρδεύσεις, μηχανοποίηση, εκτεταμένες μονοκαλλιέργειες, τυποποίηση, ομοιογένεια).
Η κυριαρχία αυτών των τεχνικών, (που συνήθως πάνε πακέτο), έφερε, όπου υπήρχαν οι κατάλληλες δομές για να μπορέσουν να εφαρμοστούν (μεγάλα κτήματα, δυνατότητα επενδύσεων), μεγάλες στρεμματικές αποδόσεις, αλλά και:
- Μόλυνση εδάφους, νερών.
- Διάβρωση εδαφών.
- Προϊόντα με υπολείμματα αγροχημικών-χαμηλή ποιότητα.
- «Γενετική διάβρωση»-χάνονται οι παλιές ποικιλίες.
- Εξάντληση νερού.
- Σπατάλη ενέργειας.
- Διάλυση παραδοσιακών αγροτικών δομών.

Απέναντι σε αυτή την κατάσταση, αναπτύχτηκε τις τελευταίες δεκαετίες μια έντονη οικολογική κριτική, όπως επίσης και ένα ισχυρό κίνημα καταναλωτών. ΄Αρχισε να προωθείται η βιοκαλλιέργεια και γενικά τα πιο φιλοπεριβαλλοντικά συστήματα γεωργίας. (Αντίστοιχα, σε οικονομικό επίπεδο, αναπτύσσεται το κίνημα του «δίκαιου εμπορίου κ.α.). Υπάρχει πιά παγκοσμίως μια όλοκληρη αγορά βιολογικών προϊόντων- και τα εμπορικά συμφέροντα που συνδέονται με αυτήν, που λειτουργεί ως «αντίπαλο δέος», στα «μεταλλαγμένα», σε συνδυασμό με το κίνημα καταναλωτών).

Τα ψεύτικα τα λόγια τα μεγάλα…
Οι πολυεθνικές και οι ελεγχόμενοι από αυτές οργανισμοί πρέπει κάτι να πούν για να δικαιολογήσουν τη δράση τους…
«Οι νέες ποικιλίες (……ή τα υβρίδια, η τα Γεν. Τροποπ. Φυτά ή ζώα….ή….) θα λύσουν το πρόβλημα της πείνας».
«Οι παραγωγοί θα έχουν σημαντικό οικονομικό όφελος»
«Θα παράγουμε τρόφιμα που θα είναι ταυτόχρονα και φάρμακα» (θα έχουν παραπάνω βιταμίνες ή άλλα συστατικά) και θα είναι καλύτερα για τους καταναλωτές.

Απαντήσεις:
-Το πρόβλημα της πείνας δεν είναι τεχνικό ζήτημα. Υπάρχει αρκετή παραγωγή τροφίμων για όλους, αλλα πολλοί δεν έχουν πρόσβαση σ΄αυτά για οικονομικούς λόγους. Η περίφημη «Πράσινη Επανάσταση» (διάδοση βελτιωμένων ποικιλιών σιτηρών κ.α. φυτών στις δεκαετίες ΄60 και ΄70 απέτυχε να λύσει το πρόβλημα της πείνας στον κόσμο.
-Για τα (πραγματικά ή υποτιθέμενα) αγρονομικά οφέλη των Γ.Τ. καλλιεργειών θα μιλήσουμε παρακάτω. ‘Ομως, όσον αφορά την οικονομική τους κατάσταση, οι παραγωγοί είναι ασφυκτικά εξαρτημένοι, και το πολύ που μπορούν να ελπίζουν είναι να επιβιώσουν. (Εξαρτώνται από το κόστος των εφοδίων που αναγκαστικά αγοράζουν, και από την τιμή των προϊόντων που πουλούν, που δεν την ελέγχουν-υπάρχουν μονοψώνια-ολιγοψώνια, μεγάλες εταιρείες του διεθνούς εμπορίου τροφίμων, που προς τους καταναλωτές λειτουργούν ως μονοπώλια-ολιγοπώλια). Αυτές είναι που κερδίζουν. Πάντως, κάποιες μελέτες στις Η.Π.Α. δείχνουν οριακές διαφορές (θετικές ή αρνητικές) σε σχέση με τις συμβατικές καλλιέργειες.
-Το τελευταίο επιχείρημα για τους καταναλωτές έχει να κάνει με τις τελευταίες πατέντες, που εντάσσονται σε μια προσπάθεια να δημιουργηθεί θετική στάση των καταναλωτών για τα προϊόντα από Γ.Τ. φυτά και ζώα. Η ωφέλεια αυτών των προϊόντων (όπως και τα αγρονομικά τους πλεονεκτήματα) είναι τουλάχιστον συζητήσιμη (παράδειγμα η ποικιλία «χρυσό ρύζι» με την αυξημένη ποσότητα προβιταμίνης Α). Η εμφάνιση αλλεργιών κ.α. ασθενειών, από απρόβλεπτη παρουσία επικίνδυνων ουσιών σε τρόφιμα ή φάρμακα από Γ.Τ. ζώα ή φυτά είναι ήδη γεγονός. Παράδειγμα η εκτεταμένη εμφάνιση σοβαρών αλλεργιών από το γεν. τροπ. καλαμπόκι StarLink (Που παράνομα μπήκε σε τροφές για ανθρώπους-τάκος, πατατάκια). Υπήρξαν ακόμα και θάνατοι (στις Η.Π.Α.) από φαρμακευτικό παρασκεύασμα με το αμινοξύ Τρυπτοφάνη, που παρασκευάστηκε από γεν. τροπ. μικροοργανισμό.

Είναι η γενετική μηχανική μια ακριβής τεχνολογία; Τι πραγματικά συμβαίνει στον αγρό;
Πρέπει να έχουμε πάντα στο μυαλό μας τα εξής:
α) Η γενετική μηχανική δεν είναι μια ακριβής τεχνολογία. Δεν μπορεί κανείς να προβλέψει τι αλλαγές γίνονται στα τροποποιημένα κύτταρα και ποιες θα είναι οι συνέπειες.
Β) Τα γενετικά τροποποιημένα φυτά, ζώα και μικροοργανισμοί ξεκινούν τη ζωή τους στον δοκιμαστικό σωλήνα. Το τι θα γίνει μ’ αυτούς στον αγρό δεν το ξέρουμε…

Παραδείγματα πιθανών κινδύνων ή ήδη διαπιστωμένων προβλημάτων στις καλλιέργειες και στο περιβάλλον.
• Ο Βάκιλλος της Θουριγγίας χρησιμοποιείται εδώ και πολλά χρόνια σαν ένα πολύ βολικό παρασκεύασμα βιολογικής καταπολέμησης για πάρα πολλά έντομα, με ψεκασμό. Είναι αποτελεσματική μέθοδος ακίνδυνη για τον άνθρωπο και δεν μπορούν τα έντομα να αναπτύξουν ανθεκτικότητα. Στην περίπτωση των γενετικά τροποποιημένων φυτών, υπάρχει ο κίνδυνος της μετάδοσης του γονιδίου ανθεκτικότητας σε βλαβερά έντομα, με αποτέλεσμα να αχρηστευτεί αυτή η μέθοδος.
• Αποδείχτηκε ήδη πως γενετικό υλικό από γενετικά τροποποιημένα φυτά μεταδίδεται σε άγριους συγγενείς τους. Έτσι το γονίδιο αντοχών στο ζιζανιοκτόνο ”Basta” μπορεί να μεταφερθεί από την καλλιεργούμενη ελαιοκράμβη στην άγρια ραφανίδα και σε άλλα συγγενικά φυτά. Με τον τρόπο αυτό, διάφορα ζιζάνια μπορούν να γίνουν ανθεκτικά στο ζιζανιοκτόνο.
Διαπιστώθηκε ήδη δημιουργία υπερζιζανίων από τη χρήση του Ραουντάπ στις Γ.Τ. καλλιέργειες τις ανθεκτικές σε αυτό σε Καναδά, Αργεντινή, Αυστραλία και αλλού.
• Διαπιστώθηκε καταστροφή ωφέλιμων εντόμων (πασχαλίτσες) που τρώνε μελίγκρες που παρασιτούν σε φυτά πατάτας γενετικά τροποποιημένα έτσι ώστε να παράγουν τοξίνες για τις μελίγκρες αυτές.
· Εδώ και χρόνια έχει διαπιστωθεί πως οι πεταλούδες «Μονάρχης» πεθαίνουν όταν τραφούν με γύρη από Γ.Τ. καλαμπόκι με το γονίδιο της τοξίνης του Βακίλλου Θουριγγίας.
• Διαπιστώθηκε αποπροσανατολισμός μελισσών που βόσκουν σε γενετικά τροποποιημένη ελαιοκράμβη.
• Στις ΗΠΑ, οι αγελάδες που δέχονται την r-BST αρρωσταίνουν. Μεσοπρόθεσμα, αυτό σημαίνει οικονομική καταστροφή για τον παραγωγό. Αρρωσταίνουν, επίσης, και οι χοίροι με ενσωματωμένα ανθρώπινα γονίδια για να μεγαλώνουν γρηγορότερα.
• Στην περιοχή του Μισισιπή πρίν 4 χρόνια, η καλλιέργεια του βαμβακιού με την υποτιθέμενη αντοχή στην κάμπια του πράσινου σκουληκιού απέτυχε (μείωση περισσότερο από 50% της παραγωγής).
Πιστεύω πως στο μέλλον θα έχουμε όλο και περισσότερες αποτυχίες και παρενέργειες .
Αξίζει να αναφερθούμε στην τεχνολογία ”Terminator”, που μοναδικό σκοπό έχει να εξασφαλίσει το μονοπώλιο των σπόρων ρυζιού και άλλων φυτών (να εμποδίσει, δηλ. τον παραγωγό να σπείρει σπόρο από την παραγωγή ρυζιού που έβγαλε ο ίδιος). Και εδώ εμφανίζεται ο κίνδυνος να μεταφερθούν τα γονίδια στειρότητας σε άλλες καλλιέργειες.

Ο βρώμικος πόλεμος – Η αδύνατη συνύπαρξη
Η ιδέα πως οι Γ.Τ. καλλιέργειες, οι συμβατικές και οι βιολογικές μπορούν να συνυπάρξουν ειρηνικά, είναι μια απάτη. Δεν μπορείς να συνυπάρξεις ειρηνικά με έναν γείτονα που σου καίει το σπίτι!
Η ουσία της βιολογικής γεωργίας έχει να κάνει με το σεβασμό των φυσικών διαδικασιών και με τα καθαρά προϊόντα. Γι΄αυτό απαγορεύονται τα δηλητήρια παρασιτοκτόνα και οι γεν. τροπ. οργανισμοί στη βιολογική γεωργία. Δεν μπορεί να πιστοποιηθεί ως βιολογικό ένα προϊόν αν περιέχει υπολείμματα αυτών. ΄Όμως, έχει ήδη αποδειχτεί πως είναι αδύνατον να εμποδιστούν οι επιμολύνσεις άλλων καλλιεργειών από Γ.Τ.Ο., λόγω μεταφοράς γύρης, ανάμειξης σπόρων κ.α. Είναι χαρακτηριστικό πως οι εταιρείες που προωθούν τους Γ.Τ. σπόρους αρνούνται να αναλάβουν την ευθύνη για αποζημιώσεις. Σκοτώνω και δεν πληρώνω, δηλαδή!

Η Ελληνική αγροτική παραγωγή.
Πέρα από τα παραπάνω, (που είναι αρκετά, νομίζουμε, για να απορρίψουμε την προώθηση των Γ.Τ.Ο. στη χώρα μας), είναι σκόπιμο να απαντηθεί το ερώτημα μήπως η Ελλάδα, (με τα γνωστά προβλήματα του αγροτικού τομέα) ή ιδιαίτερα η Κρήτη, μπορεί να έχει κάποιο πλεονέκτημα από την καλλιέργεια Γ.Τ. φυτών, ή την εκτροφή Γ.Τ. ζώων. Νομίζουμε πως αυτό το ερώτημα απαντιέται εύκολα, με δεδομένη την πεποίθηση πως μόνο η παραγωγή υψηλής ποιότητας και διαφοροποιημένων τοπικών προϊόντων μπορεί να «παίξει» στην τοπική και διεθνή αγορά. ΄Όμως αυτό έρχεται σε πλήρη αντίθεση με τη λογική των «μεταλλαγμένων», όπως περιγράφτηκε. Και από στενά οικονομική άποψη, λοιπόν, δεν συμφέρουν.

Επίλογος
Η εισβολή των Γ.Τ.Ο. στη γεωργία-κτηνοτροφία είναι κατάληξη ενός αρρωστημένου και προβληματικού μοντέλου αγροτικής «ανάπτυξης», που πρέπει να αλλάξει, αν θέλουμε να δούμε «άσπρη μέρα».
Το πρόβλημα της πείνας, της σωστής διατροφής και της ανάπτυξης του αγροτικού τομέα θα λυθεί μόνο με την ανάπτυξη ενός διαφορετικού μοντέλου αγροτικής οικονομίας που θα ενδυναμώνει τις τοπικές κοινωνίες, θα βασίζεται στην πολυκαλλιέργεια, στην εφαρμογή ήπιων μεθόδων που προστατεύουν το περιβάλλον, και θα εξασφαλίζει ικανοποιητικό εισόδήμα για τους αγρότες και υγιεινά προϊόντα για τους καταναλωτές. Ακόμα κι αν, όπως είναι φανερό, αυτό συνεπάγεται δραστικότατες κοινωνικοοικονομικές αλλαγές, πρέπει, επιτέλους, να τις τολμήσουμε…


Πηγές:
”Γενετική Χιροσίμα” - Greenpeace
”Το ανυπολόγιστο ρίσκο” - ΔΗΩ
”Δίκτυο για τις επιδράσεις της γενετικής μηχανικής” - διάφορα δελτία
”Τι μας μαγειρεύει η γενετική μηχανική” - Π. Μάγιερ
Περιοδικό ”The Ecologist”, τεύχος Σεπ. - Οκτ. 1998 (”Φάκελος Monsanto”)
Άρθρα από τον ημερήσιο Τύπο.

Σάββατο 18 Σεπτεμβρίου 2010

Το ιστολόγιο του Γιώργου Βλοντάκη

        Το ιστολόγιο αυτό περιλαμβάνει προς το παρόν λίγα παλαιότερα κείμενα του Γ. Βλοντάκη (κυρίως περιβαλλοντικού και πολιτικού περιεχομένου). Θα ενημερώνεται -σε άτακτα χρονικά διαστήματα λόγω φόρτου εργασίας- με νέα κείμενα ή σύντομα σχόλια για την επικαιρότητα.